Nog geen goed alternatief voor JeugdzorgPlus

De ontwikkeling van een alternatief voor gesloten jeugdhulp gaat niet snel genoeg. Dat stelt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in haar eindrapport over de af- en ombouw van JeugdzorgPlus. In een reactie pleit Eva Mulder van het Nederlands Jeugdinstituut voor meer nadruk op het begin van het hulpverleningsproces. 'We moeten uitgaan van wat we kinderen willen bieden: vroegtijdige en passende hulp, om te voorkomen dat de situatie uit de hand loopt.'

JeugdzorgPlus is gesloten jeugdzorg voor jongeren met ernstige problemen die intensieve behandeling en bescherming nodig hebben. Besloten is om JeugdzorgPlus af- en om te bouwen, bijvoorbeeld door als alternatief kleinschalige, meer open woonvoorzieningen te ontwikkelen. De inspectie hield de afgelopen twee jaar toezicht op de af- en ombouw van JeugdzorgPlus.

Tijdige en passende hulp voor jongeren met complexe problemen is een voorwaarde om plaatsingen in de gesloten jeugdhulp te voorkomen. Die hulp is er nu te weinig, stelt de inspectie in haar eindrapport.

Gedeelde verklarende analyse

Passende hulp begint met een grondige analyse van de oorzaken van de problemen van jongeren en mogelijke oplossingen. Het opstellen van zo'n 'gedeelde verklarende analyse', samen met jongeren en hun ouders, gebeurt nog te weinig. Dat komt onder andere doordat niet duidelijk is wie ervoor verantwoordelijk is en op welk moment het moet gebeuren. De inspectie pleit ervoor dat al vroeg in een hulpverleningstraject een verklarende analyse wordt opgesteld, bijvoorbeeld door het wijkteam of de jeugdbescherming.

Verder is een probleem dat er buiten de gesloten jeugdhulp te weinig hulp is voor jongeren met complexe problemen. Zij hebben een specialistisch hulpaanbod nodig. Daarvoor moeten aanbieders van jeugdhulp, jeugd-ggz, zorg voor jongeren met een licht verstandelijke beperking, forensische zorg en verslavingszorg beter met elkaar samenwerken, aldus de inspectie.

Hulp verbeteren

Bij de JeugdzorgPlus-instellingen zag de inspectie dat ze er slechts deels in slagen om hun hulp te verbeteren. Dat lukt vooral waar het gaat om aspecten die ze zelf in de hand hebben. Bijvoorbeeld de aanpak van interne wachtlijsten en het terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen. Maar wanneer de instellingen ketenpartners of gemeenten nodig hebben, is er minder vooruitgang. Dan gaat het bijvoorbeeld om de aansluiting van hulp en onderwijs of het organiseren van vervolghulp.

Zolang het niet mogelijk is om de gesloten jeugdhulp helemaal te vervangen door een alternatief open aanbod, moet JeugdzorgPlus goede en passende hulp bieden. Wat de inspectie betreft zijn daarbij een aantal afwijkingen van de Jeugdwet niet acceptabel. Dan gaat het bijvoorbeeld om het insluiten van jongeren op hun kamer, te grote groepen en algemene vrijheidsbeperkende huisregels. Daar blijft de inspectie op toezien.

Zorgelijk beeld

Het algemene beeld is zorgelijk, aldus de inspectie. Toch zijn er ook instellingen die wel passende hulp bieden aan jongeren met complexe problemen. Zij werken met een vast team met voldoende professionele medewerkers, in een kleinschalige setting, en volgens de richtlijnen. De inspectie benadrukt hierbij de belangrijke rol van de opdrachtgever: de gemeente. Die moet dat financieel mogelijk maken.

Het is begrijpelijk dat de inspectie zich zorgen maakt over de af- en ombouw van JeugdzorgPlus, zegt Eva Mulder van het Nederlands Jeugdinstituut. 'Maar willen we deze kinderen passende hulp bieden, dan moeten we meer nadruk leggen op het begin van het hulpverleningsproces. Dan is het zaak om deze kinderen zo snel mogelijk de hulp te geven die ze nodig hebben. Niet pas als de situatie zo complex is dat een uithuisplaatsing nodig lijkt.'

Risico's nemen

'Als we met deze groep kinderen anders willen werken, vraagt dat ook dat we bereid zijn risico's te nemen', vervolgt Mulder. 'Dat is moeilijk, voor ouders, voor hulpverleners en ook voor de inspectie. Met deze groep kinderen is veel aan de hand. Dan kan er ook veel misgaan: suïcide, geweld tegen anderen, seksueel misbruik of grensoverschrijdend gedrag. Maar deze kinderen opsluiten om ze veilig te houden, is niet de juiste oplossing. Dan lopen ze ook risico's.'

Omslag in denken

'Daarom vraagt de af- en ombouw van JeugdzorgPlus van iedereen een omslag in denken. We moeten uitgaan van wat we kinderen willen bieden: vroegtijdige en passende hulp, om te voorkomen dat de situatie uit de hand loopt. Onze publicatie Mijn Thuis laat zien hoe je daar samen aan kunt werken.'

'Meer tijdige en passende hulp vanuit een visie op wat we willen voor kinderen, vraagt intensief samenwerken en samen leren. Organisaties in de regio moeten samen leren hoe ze deze kinderen het beste kunnen helpen, en professionals uit verschillende disciplines ook. Het kost tijd om samen te leren hoe we deze kinderen echt kunnen helpen.'

Meer informatie

Bericht Inspectie Gezondheidszorg en JeugdEindrapport Zorgen om hulpaanbod voor jongeren met complexe problematiekNJi-publicatie Mijn Thuis