Wat kan ik op school doen voor leerlingen in een onveilige thuissituatie?

Leer elkaar kennen

Investeer tijd in het opbouwen van een vertrouwensband met alle kinderen en de opvoeders. Doe dit bij de start van het schooljaar, of als er een nieuwe leerling in jouw groep komt. Leer het kind en de opvoeders kennen. Hoe leven zij? Wat houdt hen bezig en hoe gaan ze met elkaar om? Wees hierin geïnteresseerd en laat opvoeders weten dat zij met vragen over hun kind bij je terechtkunnen. Als kinderen en opvoeders zich vertrouwd bij je voelen en weten dat je hen kunt helpen, kun je eerder en beter helpen als er zorgen zijn over de veiligheid.

Observeer en leer

Zorg dat je voldoende tijd hebt om leerlingen te observeren tijdens de lesdag. Kijk naar de interactie met andere leerkringen maar ook hoe zij in hun vel zitten. Zorg dat je op de hoogte bent van de signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling, zodat je hierop kunt handelen. Leer het gedrag en gewoontes van leerlingen kennen, zodat je veranderingen daarin opmerkt.

Praat in de klas over (on)veiligheid

Kinderen die opgroeien in onveiligheid realiseren zich dit soms niet. Voorlichting over kindermishandeling en huiselijk geweld kan het bewustzijn over wat een onveilige thuissituatie is vergroten. Hierdoor kunnen kinderen onveiligheid sneller opmerken en erover praten. Soms kunnen kinderen steun ervaren, doordat zij weten dat ze met jou over onveiligheid kunnen praten. Voorlichting geven heeft ook een keerzijde.

Op korte termijn kan het meer onveiligheid geven als kinderen zich realiseren dat ze in onveiligheid opgroeien. Kinderen kunnen zich eenzaam voelen en niet meer in de groep voelen passen, waardoor pestgedrag kan toenemen. Wees je daarvan bewust en bied steun. Wees beschikbaar en vraag regelmatig hoe het met een kind gaat. Zorg ook dat de voorlichting niet eenmalig is, maar in een breder schoolprogramma over veiligheid is opgenomen. Herhaal gesprekken en informatie tijdens de schooljaren. Stem deze lessen en gesprekken ook af op de leeftijd van jouw leerlingen. In de gids Ieder kind geïnformeerd vind je tips en praktische handvatten hoe je dit kunt doen.

Praat in de groep ook over emoties, je fijn voelen en veilig opgroeien. Wat hebben kinderen nodig om zich fijn en veilig te voelen? Naar wie gaan ze toe als ze verdrietig zijn? Hoe worden zij getroost?

Maak ruimte voor je leerlingen

Zorg voor verschillende momenten op de dag waarop leerlingen je kunnen aanspreken en hun verhaal kunnen doen. Blijf bijvoorbeeld nog even hangen na lestijd, loop rond in de pauze op het schoolplein of in de gangen. Of ga even naast een leerling zitten en start een gesprek. Zorg ervoor dat er ook momenten zijn waarop niemand kan meeluisteren. Zo kunnen leerlingen hun verhaal met je delen. Lees hier meer over in het magazine Disclosure op school.

Luister en neem de tijd

Vertelt een kind over de onveiligheid thuis? Zeg altijd tegen het kind dat de mishandeling niet aan het kind ligt. Maak duidelijk dat kinderen met jou mogen praten over thuis en dat ze het recht hebben om veilig op te groeien. Informeer hen bijvoorbeeld over de kinderrechten.
 
Geef duidelijk aan wat een kind van jou kan verwachten en wat jij gaat doen. om meer veiligheid te creëren  en bekijk samen wat een volgende stap kan zijn. Mocht het jou niet lukken om erover te praten, kun je wel samen met het kind bedenken bij wie het wel terecht kan in zijn nabije omgeving of op de school. Wil je hier meer over lezen? Bekijk de pagina Hoe praat ik met een kind over vermoedens van kindermishandeling?

Praat met leerlingen en opvoeders

Praat met leerlingen en opvoeders als je je zorgen maakt. Benoem helder wat de zorgen zijn. Maak dit concreet en houd het bij feiten. Geef voorbeelden van wat je ziet en maak ruimte voor reacties en het delen van emoties. Kijk samen wat de eerste stappen kunnen zijn. Wees hierin helder over jouw rol en taak. Je biedt onderwijs en bent verantwoordelijk voor het welzijn en de ontwikkeling van het kind. Voor verdere hulp zijn andere professionals beschikbaar. Bijvoorbeeld de huisarts of wijkprofessionals.

Wil je advies over het praten met leerlingen en opvoeders over onveiligheid? Dan kun je ook Veilig Thuis bellen. Zij kunnen met je meedenken over deze gesprekken.

Reflecteer op je handelen

Je overtuigingen, ervaringen, twijfels en dilemma's neem je mee in je werk. Het beïnvloedt je houding, gespreksvoering en samenwerking. Reflecteer daarom regelmatig, bijvoorbeeld met deze reflectievragen. Wees je bewust van je overtuigingen en bespreek casussen en dilemma's in je team. Zo benut je elkaars krachten en kennis.

Meer informatie

Kompas. Ondersteuningsinstrument signaleren huiselijk geweld en kindermishandeling - Integraal werken in de wijkVeilig ThuisWeergave van Schoolvoorlichting over Kindermishandeling (Jeugdinontwikkeling.nl)