Samenwerken aan preventief jeugdbeleid

Wanneer werkt preventief jeugdbeleid?

We weten dat preventie werkt: preventie kan voorkomen dat kinderen en jongeren problemen krijgen. Daarnaast kan preventie beginnende problemen in goede banen leiden, en voorkomen dat problemen terugkomen. Maar wat is nodig om preventief jeugdbeleid te laten werken? Preventief beleid werkt als het een samenhangende aanpak is. Kies niet voor beleid bestaande uit losse projecten, want dat heeft weinig effect. Voor duurzame effecten is een samenhangend plan nodig, vanuit alle leefdomeinen: thuis, op school, vrije tijd, fysieke omgeving en online. Dit betekent een aanpak voor de pedagogische basis, individuele steun aan kinderen en jongeren, partnerschap met ouders, mentorcontact en het ontwikkelen van talenten via sport, spel en culturele activiteiten, buurtwerk en jeugdwerk.

Er bestaat geen aanpak die altijd werkt. Wel is bekend welke aanpakken het meest effectief zijn. Dit zijn aanpakken ontwikkeld met lokale partners en inwoners die voor een langere tijd worden ingezet en regelmatig worden geëvalueerd. Er zijn verschillende bouwstenen die bijdragen aan de effectiviteit van een aanpak. Lees meer over de zeven bouwstenen voor een effectieve jeugdaanpak.

Wat zijn tools voor beleid?

Zonder een sterke pedagogische basis heeft inzet op preventie geen effect. Daarom zal een gemeente ook altijd in moeten zetten op het bouwen van een pedagogische basis. Hier biedt de Wegwijzer gemeenten handvatten voor.

Je kunt de Preventiematrix gebruiken om te inventariseren wat er al in een gemeente gebeurt op preventie. Door alle activiteiten in een matrix onder te brengen wordt inzichtelijk op welke thema's en welke vormen van preventie wordt ingezet. Maar ook waar het aan preventieve activiteiten ontbreekt.

Daarnaast biedt het Kwaliteitskompas handvatten om preventief jeugdbeleid met impact te realiseren. Dit kompas bestaat uit zes bouwstenen die helpen om te komen tot meer samenhang in het jeugdbeleid.

Wat zijn best practices?

Opgroeien in een Kansrijke Omgeving

Veel Nederlandse gemeenten doen mee aan het project Opgroeien in een Kansrijke Omgeving. Dit project is gebaseerd op het IJslandse preventiemodel gericht op middelengebruik onder jongeren. Deze aanpak is in IJsland bewezen effectief. De preventieve aanpak legt de nadruk op het versterken van de beschermende factoren in het leven van jongeren. Zoals het vergroten van welbevinden op school, het versterken van de rol van ouders, en het investeren in de sterke basis rond het kind. Deze aanpak sluit aan bij de denkwijze van cyclisch monitoren, die ook in het Kwaliteitskompas terugkomt. Op basis van data worden ambities geformuleerd, acties uitgevoerd, en wordt geëvalueerd en bijgesteld. De effectiviteit van de aanpak wordt over een lange termijn gemonitord. Bekijk ook de video over het project Opgroeien in een Kansrijke Omgeving.

Met wie werk je samen aan preventief jeugdbeleid?

Iedere gemeente wil dat kinderen zo prettig en kansrijk mogelijk kunnen opgroeien. En dat alledaagse vragen rond opgroeien en opvoeden snel worden beantwoord zodat ze niet uitgroeien tot problemen. Daarom investeren gemeenten in preventief beleid. Voor effectief preventief beleid moeten gemeenten samenwerken met een groot aantal (basis)voorzieningen. Denk aan scholen, kinderopvang, leerplicht, jeugdgezondheidszorg, huisartsen, jeugdhulp, kinder- en jongerenwerk, sportverenigingen en cultuurverenigingen. Het opzetten en evalueren van preventief beleid doe je niet zonder het betrekken van kinderen, jongeren en ouders.  

Op de pagina Overzicht van het jeugdveld in Nederland vind je een overzicht van de mensen en voorzieningen die zijn betrokken bij het opgroeien van kinderen. De voorzieningen in de binnenste twee cirkels rondom een gezin zijn van belang voor effectief preventiebeleid.

Hoe betrek je jongeren bij beleid?

Als beleidsmakers en jongeren het beleid samen vormgeven, worden oplossingen innovatiever en duurzamer. Het zorgt ervoor dat beleid beter aansluit bij de leefwereld van jongeren. Jongeren kunnen goed aangeven hoe het met hen gaat en waar zij behoefte aan hebben.

Informatie over hoe je jongeren kunt betrekken vind je op de pagina Gemeenten en jeugdparticipatie. Ook de stem van ouders en opvoeders is belangrijk. Welke steun hebben zij nodig? Inspiratie voor het betrekken van ouders bij het beleid vind je in dit document met geleerde lessen over ouderbetrokkenheid.

Hoe betrek je ouders bij beleid?

Ouders en opvoeders zijn de belangrijkste mensen in het leven van hun kinderen. Ze zijn daarom dan ook onmisbare partners voor gemeenten om kinderen gezond en veilig te laten opgroeien. Hoe zorg je als gemeente voor een gelijkwaardige samenwerking met ouders? De pilotgemeenten van het project 'Opgroeien in een Kansrijke Omgeving' werken hard aan een goede samenwerking met ouders van tieners. Hun geleerde lessen zijn samengebracht in negen praktische tips voor andere gemeenten.

Meer informatie

• Potentie van preventie. Over de inzet van effectieve preventie.
• Welke partners heb je nodig voor preventief beleid? Overzicht van het jeugdveld in Nederland.
• Top tien positieve ontwikkeling jeugd. Wat zijn de beschermende factoren die de positieve ontwikkeling van kinderen en jongeren bevorderen?
• Kwaliteitskompas: samen maken we het verschil voor kinderen en jongeren.
• Andere kennisinstituten met expertise op gebied van preventie, zoals het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (jeugdgezondheidszorg), Pharos (gezondheidsverschillen), en het Trimbos-instituut (middelengebruik en mentale gezondheid). Het RIVM heeft Grip op preventie gepubliceerd en een toolkit over preventie in de wijk gemaakt.