Effectiviteit van preventief aanbod

Hoe weet je welk preventief aanbod effectief is? 

Als het gaat over preventie kunnen scholen, jeugdgezondheidszorg, kinderopvang, jongerenwerk, lokale teams en zorgaanbieders kiezen uit een breed palet aan interventies. Maar hoe weet je welk aanbod effectief is? In Nederland wordt onderzoek gedaan naar de effectiviteit van preventieve interventies. Een deel van deze interventies (weldoordachte, systematische aanpakken) is opgenomen in de databank Effectieve jeugdinterventies. Aan de hand van de interventiematrix vind je de interventies voor tien veelvoorkomende vragen en problemen bij opgroeien. Deze interventies zijn beoordeeld door een onafhankelijke erkenningscommissie.

Preventieve interventies werken vooral in combinatie met een sterke pedagogische basis. Zonder deze basis heeft het inzetten van een interventie vaak weinig effect. Zo heeft een jongere met angstklachten, die een cognitieve gedragsinterventie volgt, daarnaast steun nodig van zijn ouders, de trainer van de voetbalclub en een veilig klimaat in de klas. Dankzij die steun kan hij in de praktijk leren toepassen wat de interventie hem aanbiedt.

Lees meer op de pagina's over Effectieve jeugdinterventies.

Hoe meet je het effect van preventief aanbod? 

Van veel preventief aanbod is (nog) niet bekend of het effectief is. Toch wil je weten wat het directe resultaat is van een programma, interventie of activiteit voor een jongere. Dit resultaat noemen we outcome. Het meten van outcome is een manier om vast te stellen of de beoogde doelen voor deelnemende jongeren worden behaald. Outcome is bijvoorbeeld de tevredenheid van kinderen met de speeltuinen in de buurt. Of het aantal kinderen dat na een voorlichting door sportcoaches geen energiedrank meer drinkt na de sporttraining.

Je kunt meer inzicht krijgen in de outcome van preventie aan de hand van deze vragen:

1. Kent de doelgroep de activiteit?
2. Hoeveel mensen uit de doelgroep nemen deel aan de activiteit? Hoe verhoudt dit aantal zich tot het totale aantal mensen in de doelgroep?
3. Vinden de deelnemers de activiteit nuttig?
4. Wat is het doel van de activiteit? Vinden de deelnemers dat het doel is behaald?
5. Hebben deelnemers verbetersuggesties?

Meer informatie vind je in bouwsteen 5 van het Kwaliteitskompas: uitkomsten van activiteiten.

Kwantitatieve en kwalitatieve gegevens

Niet alle effecten van een preventief aanbod zijn meetbaar. Daarom is het belangrijk om kwantitatieve gegevens te combineren met kwalitatieve gegevens: een goede een mix van meetbare en merkbare resultaten. Handvatten voor het ophalen van merkbare resultaten vind je op de pagina Wat speelt er in onze gemeente?. Daarbij is het belangrijk om het gesprek aan te gaan over de kwantitatieve en kwalitatieve gegevens. Alleen dan kun je ze gebruiken om het aanbod te verbeteren. Lees meer daarover op de pagina Praat regelmatig over gegevens. Meer ideeën over het zichtbaar maken van resultaten van collectieve activiteiten vind je in de publicatie Effecten zichtbaar maken (Movisie). Dit document biedt handvatten voor het zichtbaar maken van effecten van vrijwilligersorganisaties en bewonersinitiatieven.

Hoe maak je outcome zichtbaar?

Je kunt de resultaten van preventief aanbod op meerdere manieren zichtbaar maken:

• Bevraag de doelgroep over de outcome, bijvoorbeeld via een enquête, interview of groepsgesprek.
• Vraag de doelgroep regelmatig (eventueel steekproefsgewijs) om kort iets terug te geven na afloop van een activiteit. Dit kan aan de hand van een stelling, met verschillende smileys of door een ervaring of opbrengst op een whiteboard te schrijven.
• Nodig de doelgroep uit om zelf eventuele effecten te beschrijven, bijvoorbeeld door middel van een zelfrapport of storytelling.
• Vraag professionals of vrijwilligers die met de doelgroep werken welke effecten zij waarnemen.

Meer informatie

• Pagina Werkt Preventie?
• Interventies bij veelvoorkomende vragen en problemen
• Bouwsteen 5 van het Kwaliteitskompas: uitkomsten van activiteiten
• Wat speelt er in onze gemeente? 

Wat zijn praktijkvoorbeelden van effectief preventiebeleid?   

Opgroeien in een Kansrijke Omgeving

Zestien gemeenten doen mee aan het project Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO). Dit project is gebaseerd op het IJslandse preventiemodel gericht op middelengebruik onder jongeren. In IJsland is deze aanpak bewezen effectief. Ook uit een pilot in Nederland kwamen voldoende aanwijzingen voor effectiviteit naar voren. Deze preventieve aanpak legt de nadruk op het versterken van de beschermende factoren in het leven van jongeren. Zoals het vergroten van welbevinden en het versterken van de rol van ouders en opvoeders. Deze factoren worden ook in Nederland vaak genoemd in verband met effectieve preventie. Deze aanpak sluit ook aan bij de denkwijze van kortcyclisch monitoren, die ook in het Kwaliteitskompas terugkomt. Op basis van data- en sturingsinformatie worden ambities geformuleerd, acties uitgevoerd, en wordt geëvalueerd en bijgesteld. De effectiviteit van de aanpak over een lange termijn wordt gemonitord. 

Deventer jeugdbeleid

Als sinds 2010 werken de gemeente Deventer en maatschappelijke partners samen aan een integrale aanpak met veel aandacht voor een sterke basis voor alle kinderen en voor preventie. De doelen zijn duidelijk: opgroeien in Deventer moet leuk zijn, en als er jeugdhulp nodig is, krijg je die zo snel als mogelijk en zo kort als nodig. De samenwerkende partners halen signalen op, proberen dingen uit, leren daar samen van en worden zo steeds beter in hun gezamenlijke aanpak voor jeugd. Dat werpt zijn vruchten af: het jeugdzorggebruik in Deventer is sinds 2016 met 16% afgenomen. Je leest er meer over in het document Jeugdbeleid in Deventer werkt.

Impactgedreven jeugdbeleid in Rotterdam

Onder de titel Rotterdam Groeit voert de gemeente Rotterdam een goed onderbouwd samenhangend preventiebeleid op basis van wetenschappelijke inzichten en data. De werkwijze is erop gericht om impact te creëren voor kinderen, jongeren en gezinnen. De stedelijke aanpak is per wijk vertaald in een doelgerichte plan onder de noemer Wijkprogrammering. De achterliggende visie is dat een goed onderbouwde en samenhangende preventieve aanpak tot grotere resultaten leidt dan een versnipperde inzet.