Hoe wordt mijn aanpak van het jeugdveld impactvol?

Welke aanpak is effectief in het jeugdveld?

Er bestaat geen aanpak die altijd werkt. Wel is bekend dat een doelgerichte en samenhangende aanpak bijdraagt aan een duurzaam perspectief voor kinderen en jongeren. Hoe meer de verschillende onderdelen van het beleid op elkaar en op de gedeelde ambitie zijn afgestemd, hoe effectiever het beleid.

Het werken aan een doelgerichte en samenhangende aanpak is niet eenvoudig. Als leidraad kun je hiervoor het Kwaliteitskompas gebruiken. Dit is een denkkader om te sturen op resultaten voor kinderen, jongeren en hun gezinnen. Ook biedt het handvatten om te komen tot een samenhangende aanpak. Het Kwaliteitskompas helpt om krachten te bundelen, beter te doen wat kinderen en jongeren nodig hebben, de opgave te vertalen naar een concreet plan, en duurzame resultaten te bereiken voor kinderen en jongeren.

Er zijn verschillende bouwstenen die bijdragen aan de effectiviteit van een aanpak. Denk aan aansluiting bij de lokale context, gebruikmaken van kennis over 'wat werkt' en goed toegeruste professionals. Lees hier meer over de zeven bouwstenen voor een effectieve jeugdaanpak.

Welke tools kunnen mij helpen om impactvol jeugdbeleid te realiseren?

Aan de hand van het Kwaliteitskompas ontwikkelde het NJi het Stappenplan Samen de effecten van armoede in gezinnen verminderen. Dit stappenplan vormt een praktische uitwerking van het Kwaliteitskompas op het thema Armoede. Aan de hand hiervan kun je concrete stappen zetten om met dit thema aan de slag te gaan.

Een aanpak richt zich vaak op een complexe opgave in het jeugdveld. Soms is deze opgave domeinoverstijgend. Dit vraagt dat je krachten bundelt met partners en met kinderen, jongeren en ouders. Denk bij partners aan de verschillende afdelingen binnen de gemeente, onderwijs, jeugdzorg, jongerenwerk en basisvoorzieningen zoals sportverenigingen. Integraal samenwerken met verschillende partners draagt bij aan de effectiviteit van een domeinoverstijgende aanpak. Dit lijkt eenvoudig, maar is het in de praktijk niet. Om de samenwerking in jouw gemeente te organiseren, kun je gebruikmaken van de zeven bouwstenen voor effectieve samenwerking voor een gezamenlijke maatschappelijke opgave.

Wat zijn best practices van impactvol jeugdbeleid?

Opgroeien in een Kansrijke Omgeving

Zestien Nederlandse gemeenten doen mee aan het project Opgroeien in een Kansrijke Omgeving. Dit project is gebaseerd op het IJslandse preventiemodel gericht op middelengebruik onder jongeren. Deze aanpak is in IJsland bewezen effectief. Uit een driejarige pilot in Nederland kwamen voldoende aanwijzingen naar voren om te verwachten dat deze werkwijze ook hier effectief kan zijn. De preventieve aanpak legt de nadruk op het versterken van de beschermende factoren in het leven van jongeren. Zoals het vergroten van welbevinden (op school), het versterken van de rol van ouders en opvoeders, en het investeren in de sterke basis rond het kind. Deze factoren worden ook in Nederland vaak genoemd in verband met effectieve preventie. Deze aanpak sluit ook aan bij de denkwijze van kortcyclisch monitoren, die ook in het Kwaliteitskompas terugkomt. Op basis van data- en sturingsinformatie worden ambities geformuleerd, acties uitgevoerd, en wordt geëvalueerd en bijgesteld. De effectiviteit van de aanpak over een lange termijn wordt gemonitord. 

Rotterdam Groeit

Onder de titel Rotterdam Groeit voert de gemeente Rotterdam een samenhangend preventiebeleid uit dat goed onderbouwd is door wetenschappelijke inzichten en een sterke monitoringsstructuur. Hierdoor weet de gemeente welke uitkomsten samenhangen met welke preventieve elementen. De stedelijke aanpak is per wijk vertaald naar een doelgerichte aanpak onder de noemer Wijkprogrammering. De achterliggende visie is dat een goed onderbouwde en samenhangende preventieve aanpak tot grotere resultaten leidt dan een versnipperde inzet.

Eigenwijs transformeren

In de publicatie Eigenwijs transformeren (Verwey-Jonker Instituut) worden vijf gemeenten uitgelicht die in staat zijn om hun lokale jeugdstelsel succesvol te transformeren, waarbij de kosten van de jeugdhulp beheersbaar zijn gebleven: Deventer, Peel en Maas, Roosendaal, Utrecht en Zaltbommel. De publicatie geeft uitgebreide informatie over de elementen van de verschillende aanpakken.

Hoe kan ik de impact meten die we willen maken?

Als je als gemeente een ambitie hebt voor kinderen, jongeren en gezinnen, dan wil je de impact van beleid en activiteiten meten in relatie tot die ambitie. Het is dan belangrijk om eerst de ambitie te vertalen naar concrete doelen, en vervolgens die doelen te koppelen aan meetbare indicatoren. Dat ziet er bijvoorbeeld zo uit:

Onthoud hierbij dat impact meten vooral waarde heeft als je ervan leert. Dat lukt het beste als dit onderdeel is van een reguliere werkcyclus die niet gekoppeld is aan verantwoording. Zorg dat je resultaten bespreekt in een omgeving waarin iedereen zich veilig voelt om voor zichzelf en het team of de organisatie leervragen te formuleren. Het is belangrijk om dit gesprek zoveel mogelijk met alle betrokken partijen gezamenlijk te voeren. In het voorbeeld hierboven kun je denken aan de gemeente, het samenwerkingsverband, schoolbesturen, sportverenigingen, het zwembad, de muziekschool, de bibliotheek en kinderen, jongeren en ouders.

Hoe gaat het bij andere gemeenten? 

Veel gemeenten hebben de afgelopen jaren de effectiviteit van hun jeugdbeleid laten onderzoeken door de lokale rekenkamer. De onderzoeken die de laatste jaren zijn uitgevoerd, zijn door de vereniging van rekenkamers gebundeld in een meta-dossier. Uit de analyse van dit meta-dossier blijkt dat veel gemeenten het advies krijgen om de beleidscyclus te versterken. De lokale rekenkamers geven daarvoor onder andere onderstaande aanbevelingen.

Stel een visie op

• Maak concreet wat je wilt bereiken en hoe dit gedaan zal worden. 
• Betrek uitvoerende organisaties bij de vormgeving van het beleid. Voor het ontwikkelen van een overkoepelende visie moeten beleid en uitvoering nauw samenwerken. Ook is het nodig dat beleidsmedewerkers veel informatie ophalen bij de uitvoering. Zij kennen het lokale speelveld en de knelpunten uit de praktijk.
• Focus op leren 

Kies doelen en activiteiten die passen bij de visie

• Bepaal de doelen op basis van beschikbare data en signalen uit de omgeving.  
• Zorg voor een eenduidige gemeentelijke praktijk door nieuwe activiteiten van de gemeente te koppelen aan de beleidsprioriteiten. 
• Blijf scherp op de doelstellingen die de gemeente wil bereiken rondom opvoeders, kinderen en jongeren.

Monitor of de activiteiten bijdragen aan de doelen  

• Stel een afzonderlijk jeugdbeleid vast en maak de beleidsdoelen die zijn specifiek voor kinderen en jongeren SMART.
• Stel samen met partners in het jeugdveld doelen op en stel prioriteiten met betrekking tot die doelen.
• Stel concrete doelen en subdoelen vast om te laten zien wat je wilt bereiken. En ook om houvast te bieden bij het signaleren van afwijkingen en mogelijkheden voor bijsturing. 
• Accepteer als gemeenteraad dat niet alle onderdelen even intensief gevolgd kunnen worden. Stel als raad prioriteiten en maak gezamenlijk met het college afspraken over de manier waarop de raad betrokken wordt bij de vele onderdelen van de beleidsterreinen jeugdzorg en onderwijs.  
• Maak bij toepassing van beleidsindicatoren gebruik van zowel tellende als vertellende informatie om inzichtelijk te maken hoe het jeugdzorgbeleid werkt en hoe en waarom effecten gerealiseerd kunnen worden.
• Vraag als raad actief om systematische evaluaties op beleidsthema's om gerichtere informatie te verkrijgen over de voortgang en eventuele mogelijkheden om bij te sturen.

Voer een gesprek over het beleid en de uitkomsten ervan  

• Evalueer via een combinatie van informele, periodieke informatiesessies en formele vergaderingen met schriftelijke monitoringsinformatie.
• Evalueer meer met lokale partijen, bijvoorbeeld ieder kwartaal met een klankbordgroep. 

Pak als gemeenteraad je kaderstellende rol 

• Verplaats als gemeenteraad de focus van details naar de grotere lijnen.  
• Verbeter de zichtbaarheid en duidelijkheid over de werkwijze van de gemeenteraad door jeugdhulpprofessionals, ouders, verzorgers en kinderen en jongeren die gebruikmaken van jeugdhulp uit te nodigen bij commissievergaderingen. 

Meer informatie over de aanbevelingen van de lokale rekenkamers vind je in de publicatie met bevindingen van de rekenkamers per doel van de Jeugdwet: Lokale rekenkamers over het beleid gericht op de Jeugdwet.

Heb je concreet hulp nodig bij het toepassen van deze adviezen? Volg dan het Kwaliteitskompas.