Liever een huiselijke en liefdevolle plek

Nienke werd op haar 14e uit huis geplaatst. Het was thuis niet veilig, ze leed aan trauma's en was in aanraking gekomen met mensenhandel. Toen ze suïcidaal werd, kreeg ze na een week in de crisisdienst een overplaatsing naar gesloten jeugdzorg. In de instelling werden haar problemen niet op de juiste manier aangepakt. Ze moest vaak in de isoleer slapen vanwege suïcidepogingen en omdat ze zichzelf pijn deed.

Verschillende onderzoeken over kinderen in gesloten jeugdzorg hebben dezelfde conclusie: kinderen leven er in onveiligheid en gaan er met meer schade weg. Ook Nienkes problemen waren verergerd toen ze na drie jaar uit de gesloten instelling kwam. Hoewel het nu redelijk met haar gaat, heeft ze soms ook slechte momenten.

'Vandaag werd ik er weer mee geconfronteerd. Ik zit in quarantaine en voel opeens weer hoe erg het opgesloten gevoel van quarantaine me triggert. Ook heb ik een grote achterstand. Ik zou graag een studie willen volgen, maar dat gaat niet omdat ik in de gesloten jeugdzorg onvoldoende onderwijs heb gehad.'

'Plaats een kind niet meteen door'

De ervaringsdeskundige is helder over wat er als eerste moet gebeuren in de afbouw van JeugdzorgPlus. 'Investeer snel in alternatieve woonplekken, zoals specialistische gezinshuizen en kleinschalige woonvormen.'

Een van de belangrijkste voorwaarden waar zo'n plek volgens Nienke aan moet voldoen, is dat het een liefdevolle en huiselijke omgeving is. Met hulpverleners die voldoende tijd en aandacht hebben voor een kind. 'In een gezinshuis of kleinschalige woonvorm is er vaak ook meer ruimte om van beide kanten iets met elkaar te delen. Ik heb zelf de ervaring dat als een professional zich voor mij openstelde, ik ook sneller en makkelijker praatte.'

Daarnaast vindt Nienke het belangrijk dat een kind na een terugval niet meteen naar een andere plek gebracht wordt. 'Hulpverleners moeten beseffen dat de plaatsing van een kind nu eenmaal niet altijd meteen goed gaat. Probeer het opnieuw en betrek desnoods hulp van buitenaf, maar plaats het kind niet meteen door als het niet goed gaat. Het kost tijd voor een kind zich op zijn plek voelt en die tijd moet je echt geven.'

Een stabiele woonplek

Ook als JeugdzorgPlus afgebouwd is, is het onvermijdelijk dat kinderen in bijvoorbeeld de kinder- en jeugdpsychiatrie of justitieel kader soms tijdelijk op een gesloten plek moeten verblijven. Volgens de ervaringsdeskundige is het belangrijk dat het netwerk van het kind dan behouden blijft. 'Ook moet een kind na zo'n tijdelijke gesloten opname altijd weer kunnen terugkeren naar een vertrouwde plek, of dat nu zijn eigen huis of een gezinshuis is. Het is voor een kind belangrijk om op een zo stabiel mogelijke plek te wonen.'

Naast nieuwe alternatieve woonvormen moet er meer kennis komen bij hulpverleners over de verschillende problematiek bij kinderen en de achtergrond daarvan, vindt Nienke. 'Veel hulpverleners hebben vooral verstand van gedragsproblemen. Doordat zij niet veel weten van psychische problemen, kijken ze vaak met een oordeel naar bepaalde situaties. Een suïcidepoging zien ze dan als aandachttrekkerij. Met meer kennis kunnen professionals kinderen beter helpen in plaats van ze op zo'n moment in de afzondering te plaatsen.'

Nienke noemt daarnaast de verklarende analyse als belangrijk aspect. Deze geeft inzicht in de samenhang van de problemen van een kind, het ontstaan en het voortbestaan ervan en legt daar verbanden tussen. 'Zo'n analyse is onmisbaar als je de juiste hulp wilt bieden aan kinderen. Toch ontbreekt deze vaak. En dat terwijl een analyse heel belangrijk is, omdat je dan in beeld brengt wat een kind écht nodig heeft.'

Boos

De jeugdzorg moet ook betere begeleiding gaan bieden voor jongeren van 18 jaar en ouder, vindt de ervaringsdeskundige. Op dit moment krijgt ze de juiste hulp, maar na haar terugkeer uit de gesloten jeugdzorg stond ze er alleen voor. 'Ik wist niet waar ik aan moest kloppen. Toen heb ik Tweede Kamerlid Lisa Westerveld benaderd en mijn situatie uitgelegd. Zij heeft me geholpen. Ik had het geluk dat ik goed kon verwoorden wat ik nodig had, maar niet alle jongeren zijn zo. Veel van hen weten bij hun terugkeer in de maatschappij niet waar ze naartoe moeten voor verdere hulp. Ze lopen vast en gaan daardoor vaak weer terug naar de onveilige situatie van eerder. Het maakt me boos dat de hulp en begeleiding van jongeren als ze eenmaal 18 jaar zijn zo slecht geregeld is. Het moet niet afhangen van hoe goed een jongere voor zichzelf opkomt of hij passende hulp krijgt.'

Ondertussen hebben Nienke en de andere twee ervaringsdeskundige jongeren onlangs gesproken met de Tweede Kamer over hun position paper. Verder hebben meer dan 100.000 mensen een petitie om te stoppen met gesloten jeugdzorg ondertekend.

Erkenning en herkenning

Als ze 21 jaar is, kan Nienke een speciale toets doen om in aanmerking te komen voor vervolgonderwijs. Tot dan wil ze haar tijd gebruiken om aan zichzelf te werken, onder andere door als ervaringsdeskundige naar buiten te treden. 'Ik had niks en niemand toen ik uit de instelling kwam. Nu heb ik erkenning en herkenning. Ook is de groep van ervaringsdeskundige jongeren praktisch familie geworden. Het delen van mijn verhaal en het gevoel dat ik echt een verschil kan maken, hebben me al veel gebracht.'

Meer informatie

Position paper 'Stoppen met gesloten jeugdzorg'