De gevolgen van slavernij: trauma, pijn en rouw

Intergenerationeel trauma

Van intergenerationeel of transgenerationeel trauma is sprake wanneer de negatieve effecten van trauma of onderdrukkende historische gebeurtenissen van de ene generatie aan de volgende generatie worden doorgegeven.

Intergenerationeel trauma kan verschillende oorzaken hebben: een patroon van misbruik en mishandeling binnen de familie, oorlog, een vluchtverleden, gedwongen migratie, slavernij en andere vormen van trauma.

De kern van intergenerationeel trauma is dat het niet alleen de mensen treft die het zelf meemaken, maar ook hun nakomelingen die het niet meer zelf hebben meegemaakt. Dat komt doordat trauma geen individuele ervaring is. Trauma kan de manier beïnvloeden waarop we ons gedragen, onze relaties vormgeven en hoe we met stress omgaan.

Intergenerationeel trauma erkennen en doorbreken

Intergenerationeel trauma is een complex concept. Voor de bewustwording rond het slavernijverleden is het belangrijk om het bestaan van intergenerationeel trauma te erkennen. Door het aanpakken van intergenerationeel trauma kunnen we de cyclus van pijn en lijden doorbreken en werken aan een betere en gezondere toekomst voor de volgende generaties.

Als samenleving kunnen we de schade van dit trauma herkennen, de gemeenschappen die erdoor zijn getroffen herstellen en werken aan gelijke kansen en rechten voor iedereen. Het herstellen van intergenerationeel trauma gebeurt niet binnen één mensenleven, maar over langere tijd door voortdurende inspanning van zowel individuen als de samenleving.

Migratiepijn of -rouw

Ook migratiepijn of -rouw is een gevolg van slavernij dat kan worden doorgegeven aan de nakomelingen. Deze pijn ontstaat wanneer mensen worden gedwongen hun land en cultuur te verlaten of daar in het verleden toe zijn gedwongen. Net als trauma hebben migratiepijn en -rouw dus een transgenerationeel karakter.

Migratiepijn of -rouw verschilt van gewone rouw. Het gaat om rouw die ontstaat doordat de verbintenis die iemand voelt met het herkomstland verloren gaat. In sommige gevallen is er ook geen hoop meer op terugkeer. Onderzoekers stellen dat tegenwoordig miljoenen mensen kampen met mentale problemen die kunnen worden toegeschreven aan migratiepijn en -rouw. Tijd en ruimte blijken bepalend voor het ontstaan van migratiepijn- en rouw:

• Tijd: omdat er in de periode dat de immigrant weg is uit het land van herkomst veel verandert, zowel in dat land als in de persoon zelf. Dit zorgt voor een gevoel van vervreemding, van niet langer gezien worden als 'een van hen'.
• Ruimte: omdat de fysieke afstand tussen de persoon en het herkomstland het gevoel van de verbinding beïnvloedt. 

Om iets migratiepijn of -rouw te kunnen noemen, moet er dus sprake zijn van een langdurige scheiding en een grote fysieke afstand. Beide zijn het geval bij de nakomelingen in Nederland van mensen die in slavernij zijn gehouden.

Gevolgen en ondersteuningsmogelijkheden

Migratiepijn of -rouw heeft op verschillende manieren effect op mensen. Het leidt er soms toe dat iemand moeilijk een plek in de samenleving kan vinden, bijvoorbeeld door persoonlijk trauma of algeheel wantrouwen. Migratiepijn of -rouw komt ook tot uitdrukking in ambivalente gevoelens, zowel tegenover het 'gastland' als tegenover het land van origine. Migratie is een sociaal verschijnsel met effecten op de hele maatschappij.

Ondersteunende interventies, zoals counseling, gemeenschapsprogramma's en sociale ondersteuningsnetwerken, kunnen mensen helpen bij het omgaan met de uitdagingen van migratie en hun aanpassing aan de nieuwe omgeving vergemakkelijken.