Instrumenten voor autisme
Voor het vaststellen van symptomen van autismespectrumstoornissen (ASS) zijn diverse instrumenten beschikbaar. Deze instrumenten zijn te verdelen in instrumenten voor vroegsignalering, voor screening en voor diagnostiek.
Vroegsignalering
Vroegsignalering leidt tot de constatering dat er mogelijk sprake is van ASS. Vroegsignalering vindt plaats wanneer het vermoeden van problemen niet duidelijk is afgebakend tot een bepaald type probleem, zoals ASS.
Screening
Screeningsinstrumenten worden in een later stadium ingezet, wanneer er vermoedens van ASS zijn. De beschikbare screeningsinstrumenten hebben uiteenlopende doelen en doelgroepen. Naast specifiek op ASS gerichte vragenlijsten worden ook algemene gedragsvragenlijsten afgenomen omdat ASS vaak gepaard gaat met meerdere psychische stoornissen. Voor veel screeningsinstrumenten geldt dat alleen een psycholoog of een orthopedagoog de scores kan interpreteren en beoordelen. Enkele instrumenten zijn ontwikkeld voor jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen en logopedisten. De meeste instrumenten zijn uitsluitend gericht op het onderscheiden van personen met en zonder 'klassiek autisme'. Ze maken dus geen onderscheid tussen de verschillende subgroepen binnen ASS. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie heeft in haar richtlijn 'Diagnostiek en behandeling autismespectrumstoornissen bij kinderen en jeugdigen' de AVZ-R aanbevolen als screeningsinstrument voor verstandelijk beperkten en de SCQ voor de kinderen met een gemiddeld-normale intelligentie. De VISK is geschikt voor het concretiseren van PDD-NOS gerelateerd gedrag.
Een overzicht van de screeningsinstrumenten en waarvoor ze geschikt zijn: Screenen op autismespectrumstoornissen
Diagnostiek
Als uit de screening naar voren komt dat een kind mogelijk ASS heeft, dan is verdere diagnostiek door een gedragswetenschapper noodzakelijk. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie heeft in haar richtlijn 'Diagnostiek en behandeling autismespectrumstoornissen bij kinderen en jeugdigen' de ADI-R en de ADOS aanbevolen als instrumenten voor uitgebreid onderzoek naar ASS. Beide gebruiken criteria voor ASS uit het diagnostisch handboek voor psychiaters (DSM-IV). Zowel voor de ADI-R als de ADOS geldt dat alleen getrainde onderzoekers ze kunnen afnemen.
Instrumenten die bijdragen aan het stellen van de diagnose zijn:
- Professionals
Autism Diagnostic Interview- Revised (ADI-R)
ADI-R is een diagnostisch interview gedragingen te classificeren die verband houden met een autismespectrumstoornis (ASS).
- Professionals
Autism Diagnostic Observation Scale (ADOS-2)
De ADOS-2 is een observatie-instrument voor onderzoek naar de communicatie en sociale interactie bij kinderen met een vermoedelijk ASS.
- Professionals
Autisme Spectrum Vragenlijst (ASV)
De ASV kan gebruikt worden bij screening en diagnose van autismespectrumstoornissen (ASS) bij kinderen en jongeren.
- Professionals
BRIEF-2 Vragenlijst executieve functies
Met de BRIEF-2 Vragenlijst executieve functies kan men het gedrag van kinderen in de thuis- of schoolomgeving beoordelen.
- Professionals
Sociaal-Emotionele Vragenlijst (SEV)
De SEV meet in hoeverre kinderen problemen vertonen in hun sociaal-emotionele ontwikkeling.
- Professionals
Social Responsiveness Scale voor kinderen (SRS-2)
De SRS-2 meet de ernst van sociale beperkingen die gepaard gaan met autismespectrumstoornissen.
- Professionals
Theory of Mind test-R (ToM test-R)
De theory of mind test-R (de ToM test-R) meet met een gestructureerd interview met een kind tussen de 4 en 12 jaar kind het construct 'Theory of Mind'.
- Professionals
Wechsler Nonverbal Scale of Ability - Nederlandstalige versie (WNV-NL)
De Wechsler Nonverbal Scale of Ability - Nederlandstalige bewerking (WNV-NL) is een intelligentietest voor kinderen en jongeren van 4 tot 22 jaar.
Leeftijd
De meeste van de hierboven genoemde meetinstrumenten kunnen al op jonge leeftijd worden ingezet. De CHAT, de AVZ-R, de ADI-R en de ADOS kunnen zelfs al bij (ouders van) peuters worden afgenomen. De doelgroep van de andere instrumenten begint bij een leeftijd van 4 tot 5 jaar. Een uitzondering daarop vormt de YSR. Dit is een gedragsvragenlijst die 11- tot 18- jarigen zelf invullen.
Vanaf de eerste verjaardag is het mogelijk om bij kinderen signalen op te vangen die mogelijk duiden op ASS, zoals het niet reageren op hun naam en nog niet brabbelen als ze 12 maanden zijn (Dietz, 2007). De volgende stap is screenen. Als er dan een vermoeden is van ASS volgt diagnostisch onderzoek. Uit het onderzoek van Servatius-Oosterling (2010) blijkt dat de ADOS het meest betrouwbaar en valide diagnostisch instrument is voor peuters met een verhoogd risico op ASS. Het is dus mogelijk autisme vast te stellen bij jonge kinderen, maar dat is moeilijk en moet met voorzichtigheid gebeuren. Op jonge leeftijd zijn er namelijk grote verschillen in hoe kinderen zich ontwikkelen. Die verschillen zeggen niet altijd iets over de uiteindelijke ontwikkeling van een kind. Ook is er een overlap tussen gedrag dat als typisch voor autisme wordt gezien, en gedrag dat bij de jonge leeftijd van kinderen past. Bij kinderen en jongeren met een hoge intelligentie en een goede taalontwikkeling wordt de diagnose ASS vaak later gesteld, bijvoorbeeld bij de overgang naar het voortgezet onderwijs.
Meer informatie
Meer informatie over instrumenten voor het signaleren en diagnosticeren van ASS is ook te vinden op de site van het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie.
Bronnen
- Daalen, E. van (2010), 'Early diagnosis of Autism Spectrum Disorders: De vroege diagnose van Autisme Spectrum Stoornissen'. Proefschrift Universiteit van Utrecht.
- Dietz, C. (2007), 'The Early Screening of Autistic Spectrum Disorders'. Proefschrift Universiteit Utrecht.
- Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (2009), 'Richtlijn Diagnostiek en behandeling autismespectrumstoornissen bij kinderen en jeugdigen''. Utrecht.
- Servatius-Oosterling, I. J. (2010), 'Toddlers with autism. Aspects of early detection, diagnosis, and intervention'. Proefschrift UMC St. Radboud.
