Lilith: 'Er werd niet genoeg gekeken naar de behoefte om gewoon kind te kunnen zijn'

Een onveilige thuissituatie 

Lilith groeide op in een thuissituatie met veel emotionele problemen. Haar ouders gingen uit elkaar toen ze slechts 3 jaar oud was. 'Onder andere door de ernstige mentale gezondheidsproblemen van mijn moeder. Zij leed aan schizofrenie en heeft daardoor heel mijn leven lange periodes in de psychiatrie doorgebracht.' Na een juridische strijd kreeg haar vader het voogdijschap over de kinderen en zorgde hij al die jaren daarna in zijn eentje voor Lilith en haar broertje.

Ook haar vader had het mentaal niet altijd makkelijk. 'Ik heb hem vrijwel mijn hele leven depressief gezien', vertelt Lilith. Ze beschrijft hoe haar vader door zijn depressie regelmatig impulsief zijn baan opzegde, omdat hij het mentaal niet meer trok. 'Hierdoor was hij een groot deel van mijn jeugd werkloos en lukte het hem niet om rond te komen van zijn bijstandsuitkering. Dit leidde tot een onveilige thuissituatie, waar zowel materiële als emotionele verwaarlozing aan de orde van de dag was.'

Leven in armoede

Opgroeien in armoede betekende voor Lilith en haar broertje dat er vaak een tekort aan eten was. 'Rond de 14e van de maand was het geld vaak op, waardoor we de tweede helft van de maand moesten overleven op spaghetti met ketchup.' Ook was er geen structuur in huis. 'Niemand herinnerde ons er bijvoorbeeld aan dat we onze tanden moesten poetsen of moesten douchen. Hierdoor liepen we vaak onverzorgd rond, omdat een kind nu eenmaal niet uit zichzelf naar de douche gaat.'

Ontdekken van talenten

Terugkijkend op haar jeugd voelt Lilith vooral veel verdriet over het gebrek aan persoonlijke aandacht dat ze ervoer vanwege haar leven in armoede. Er werd niet genoeg gekeken naar het ontdekken van haar talenten. 'Mijn vader was zo bezig met zijn eigen problemen dat hij nauwelijks aandacht had voor ons, zijn kinderen. Dit was geen opzettelijke verwaarlozing, maar eerder het onvermogen om zich naast zijn eigen zorgen ook om ons te bekommeren.'

'Er werd nooit gekeken naar wat ik leuk vond of waar ik goed in was', vervolgt Lilith. 'Mijn identiteitsontwikkeling en het ontdekken van mijn interesses werd thuis volledig genegeerd. Hobby's en ontspanning waren zeldzaam. Er werd niet gekeken naar de behoefte van een kind om gewoon kind te kunnen zijn.'

Wanneer ze nu naar haar eigen dochtertje van 3 jaar oud kijkt, ziet ze dat ze dol is op zingen en dansen. 'We gaan elke week samen naar muziek- en sportlessen. Ook houdt ze van voetballen, dus we gaan kijken of ze over een jaartje kan beginnen met voetballen. Zo hoort het te zijn.'

Stille armoede

Liliths vader ervoer veel schaamte en was vaak te trots om hulp te zoeken of te aanvaarden. 'Hij benadrukte ook sterk dat wij zelf geen hulp mochten zoeken. We moesten zwijgen, zelfs tegen familie en vrienden. Anders zouden we volgens hem uit huis worden geplaatst.' Lilith legt uit hoe angstaanjagend het voelde om te bedenken waar zij en haar broertje zouden belanden als ze uit huis zouden worden geplaatst. 'Dit betekent dat we in stille armoede leefden, zonder met iemand te kunnen praten.'

De hulp die beschikbaar was hield Liliths vader op afstand of wees hij af. 'Alle procedures en regelingen om hulp aan te vragen kostten te veel moeite. Hij kon op zoveel verschillende plekken iets aanvragen, dat dit hem eerder verlamde. Wat ik daarom vaak benadruk is dat er voorzieningen moeten zijn waarbij ouders niet per se betrokken hoeven zijn. Als ik bijvoorbeeld als kind had geweten dat er een buurthuis was waar ik elke woensdagmiddag mee kon doen aan activiteiten, had dat me enorm geholpen. Maar ook als scholen informatie zouden verstrekken over jeugdhuizen en kinderwerk, zodat kinderen op de hoogte zijn van het bestaan.'

Lilith werkt inmiddels zelf als sociaal werker en ziet tal van mogelijkheden om kinderen in armoede te ondersteunen. 'Wij gaan soms gewoon met een bakfiets vol speelgoed in de wijk staan, zichtbaar en toegankelijk voor kinderen die het nodig hebben.'

Er niet bij horen

Lilith voelde zich voortdurend buitengesloten, vooral op school. Ze kon niet altijd deelnemen aan schoolreizen omdat die geld kostten en het voor haar vader moeilijk was dit te regelen.  'Er werd wel altijd een thuisblijfweek georganiseerd. Dat was fijn, maar het was vreemd dat er werd erkend dat sommige kinderen niet op schoolreisje konden, maar er nooit werd gevraagd waarom.'

Bovendien kon Lilith zich nooit aansluiten bij de gesprekken die haar klasgenoten voerden. 'Mijn wereld was zo anders dan die van hen. Wij hadden geen PlayStation, geen tv en lange tijd geen internet. Terwijl andere kinderen het hadden over hobby's, sport, tv en online chatten, kon ik daar niet aan deelnemen. Het ging mij niet zozeer om het missen van de materiële dingen, maar om het gevoel dat ik er niet bij hoorde. Dit zorgde voor een heel eenzaam gevoel.' 

Onzichtbaar

Het feit dat Lilith in armoede leefde, bleef onzichtbaar. Haar grootouders voorzagen haar van basisbehoeften zoals kleding, schoolboeken, reiskosten en een zorgverzekering. 'Hierdoor was het voor anderen vaak niet duidelijk dat we in armoede leefden. Daarnaast compenseerde ik mijn lage gevoel van eigenwaarde door heel hard te werken op school en goede cijfers te halen. Niemand zag dat het eigenlijk helemaal niet goed met mij ging.'

Lilith herinnert zich nog een moment waarop ze boos werd op een klasgenootje dat haar pestte. 'Ik weet nog zo goed dat de leraar tegen mij zei dat ik begrip moest hebben voor dat jongetje omdat hij het thuis zo moeilijk had en zich daarom zo gedroeg. Er werd helemaal niet gezien dat ik het ook moeilijk had. Soms is het juist belangrijk om bij stille kinderen die het goed doen op school te controleren hoe het met ze gaat.'

Het gebrek aan erkenning en aandacht voor Liliths situatie als kind was een van de pijnlijkste aspecten van het opgroeien in armoede. 'Zelfs de meest eenvoudige vraag van een leerkracht, zoals "Hoe gaat het met je?", werd zelden gesteld. Zelfs als ik niet eerlijk had durven antwoorden, kan het gevoel dat je wordt gezien een wereld van verschil maken.'