Armoede en sociale steun voor ouders

Schaamte

Schaamte speelt vaak een grote rol in het leven van mensen met financiële problemen. Die emotie kan op meerdere manieren negatieve effecten hebben. Zo veroorzaakt het vaak andere negatieve gevoelens, zoals machteloosheid en een negatief zelfbeeld.

Ook gaat schaamte vaak samen met minder sociale contacten en meer eenzaamheid en kan het leiden tot terugtrekkingsgedrag, vooral bij langdurige armoede bij mensen die een gevoel van machteloosheid hebben. Zodoende hebben deze mensen vaak een minder groot netwerk. Dit kan invloed hebben op de sociale steun die ze ervaren. Schaamte kan ervoor zorgen dat mensen geen hulp durven of willen vragen.  

Signaleren en bespreekbaar maken

Gezinnen in armoede die niet in achterstandswijken wonen, kunnen meer schaamte voelen. Armoede wordt hier vaak niet gesignaleerd. Het is belangrijk dat hulpverleners signaleren of er sprake is van geldzorgen of andere problemen en die bespreekbaar maken. Dit is belangrijk om te voorkomen dat gezinnen in armoede raken.

Sociale steun

Voor gezinnen in armoede is een goed sociaal netwerk van groot belang om de financiële of emotionele druk op het gezin te verzachten. Steun bij de opvoeding wordt bij voorkeur gezocht in het informele netwerk. Ouders die zich gesteund voelen door andere volwassenen die zich betrokken tonen en de invloed van hun geldzorgen begrijpen, kunnen hun kinderen beter ondersteunen. Zij vertonen positiever opvoedingsgedrag.

Sociaal isolement

Ouders die met armoede te maken hebben, voelen zich vaak onzeker en onbegrepen door professionals. Door deze onzekerheid en schaamte vinden ze het niet altijd makkelijk om hun zorgen met anderen te delen. Daardoor kunnen ze zich gestigmatiseerd voelen en in een sociaal isolement komen.

Bij alleenstaande moeders in armoede kunnen verschillende problemen zich opstapelen. Zij zijn de grootste groep met het risico op leven in armoede en hebben vaker zorgen over de opvoeding. Helaas hebben zij ook vaker te maken met stigmatisering en een gebrek aan sociale steun.

Alleenstaande moeders

Sommige moeders raken na een scheiding in een sociaal isolement, zeker wanneer er in hun eigen familie veel afkeuring en weinig steun is. Deze moeders krijgen daardoor het gevoel dat hun situatie hun eigen schuld is en ze het zelf maar op moeten lossen. Daarentegen kunnen alleenstaande moeders uit een meer matrifocale cultuur (waarin moeders het middelpunt zijn), juist steun ervaren van andere vrouwen en zich daardoor minder aantrekken van stigmatisering.

Opleidingsniveau kan ook een rol spelen bij het gevoel van sociaal isolement. Praktisch opgeleide alleenstaande moeders ervaren vaker lastige opvoedsituaties. Maar deze groep vraagt het minst om hulp en advies bij het opvoeden, terwijl zij daar wel veel behoefte aan hebben.

Alleenstaande moeders voelen zich vaak erg onzeker omdat ze hun kinderen niet de levensstandaard kunnen bieden die gebruikelijk is. Toch vinden ze vaak creatieve manieren om rond te kunnen komen.

 

Wat vinden ouders er zelf van?

Ondanks problemen toch warmte in het gezin

Ouders geven aan dat vooral de materiële beperkingen die hun kinderen meekrijgen, hen raakt. Ze doen hun best om hun kinderen voldoende aandacht en een warm thuis te geven. Soms staat dat onder druk door de problemen waar ze mee te maken hebben, met name als dat ook andere problemen dan 'alleen' financiële zijn.

Bronnen
  • Egten, C. van, Zeijl, E., Hoog, S. de, Nankoe, C., & Petronia, E. (2008). Gezinnen van de toekomst. Opvoeding en opvoedingsondersteuning. Den Haag: E-Quality.
  • Geenen, G. (2007). Intergenerationele overdracht van gehechtheid bij Belgische moeders en kinderen die in extreme armoede leven: een meervoudige gevalsstudie. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven.
  • Hermanns, J., Öry, F., & Schrijvers, G. (2005). Helpen bij opgroeien en opvoeden: eerder, sneller en beter. Een advies over vroegtijdige signalering en interventies bij opvoed- en opgroeiproblemen. Utrecht: Inventgroep.
  • Pels, T., Distelbrink, M., & Postma, L. (2009). Opvoeding in de migratiecontext. Review van onderzoek naar de opvoeding in gezinnen van nieuwe Nederlanders. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut.
  • Plantinga, A., Zeelenberg, M., & Breugelmans, S.M. (2018). Effecten van armoede op voelen, denken en doen. https://www.arnoudplantinga.nl/publication/effecten-van-armoede/ 
  • Snel, E., Engbersen, G.,  & Vrooman, C. (2000). Arm Nederland: verandering en bestendiging van armoede, in: G.B.M. Engbersen (red.), Balans van het armoedebeleid (Arm Nederland). Amsterdam: Amsterdam University Press.
  • Ypeij, A. (2009). Single motherhood and poverty. The case of the Netherlands. Amsterdam: Aksant.

Alle pagina's over armoede

Hannes van de Ven

Vragen? Neem contact op met:

Hannes van de Ven

onderzoeker / adviseur
h.vandeven@nji.nl

Lees ook