Preventieve aanpak van geldzorgen bij jongeren

Financiële redzaamheid van jongeren

Wanneer ben je financieel zelfredzaam? En wat moeten jongeren daarvoor kunnen? Het Nibud onderzocht dit en heeft per leeftijdsgroep uiteengezet welke competenties zij moeten hebben om op hun 18e goed met geldzaken om te gaan:

• Voldoende inkomsten hebben om van te leven
• Geldzaken organiseren
• Geld verantwoord besteden
• Voorbereid zijn op onvoorziene gebeurtenissen

In dit rapport legt het Nibud uit wat dit betekent per leeftijdsfase en welke leerdoelen daaraan gekoppeld zijn.

Preventief beleid geldzorgen

Het is belangrijk om jongeren voor te bereiden op hun volwassenheid en financiële zelfstandigheid. Hiervoor heeft het Nibud verschillende programma's, zoals het Geldplan Bijna 18. Met dat programma kunnen jongeren bekijken wat zij moeten regelen voor hun 18e.

Andere websites bieden ook informatie voor jongeren over geldzaken. Het ministerie van Financiën biedt bijvoorbeeld de pagina Wijzer in geldzaken met informatie over alle dingen die je moet regelen als je 18 jaar wordt. MoneyFit is een informatiepagina voor en door jongeren over omgaan met geld.

Financiële educatie voor jongeren

Veel jongeren zeggen dat ze zich niet voorbereid voelen op de financiële verantwoordelijkheid die ze krijgen op hun 18e. Ze hadden graag op school meer geleerd over omgaan met geld. Financiële educatie kan jongeren helpen. Uit een literatuurstudie van het Nibud en Wijzer in Geldzaken komen de volgende tips voor financiële educatie:

• Pak educatie over financiën structureel aan. Een eenmalige of kortdurende interventie is niet genoeg. Voor effect op gedrag is meer nodig.
• Sluit aan bij de belevingswereld van jongeren. Het is belangrijk dat de onderwerpen aan bod komen waar jongeren ook echt tegenaan lopen. Dan neemt de effectiviteit toe.
• Sluit aan bij de cognitieve, sociale en psychologische ontwikkeling van kinderen en jongeren en maak een doorlopende leerlijn.
• Betrek onderwijsprofessionals bij het maken van lesmateriaal dat op school gebruikt wordt.
• Gebruik bewezen effectieve, activerende didactische methoden.
• Integreer financiële vaardigheden in andere thema's.
• Train docenten in financiële educatie en betrek ouders bij de lessen.

Wat werkt in interventies

Er zijn verschillende interventies om geldzorgen bij jongeren te voorkomen of hen te helpen bij geldproblemen. Het Verwey-Jonker Instituut en Save the Children deden onderzoek onder jongeren naar wat voor hen werkt bij deze interventies. Zij vonden deze werkzame elementen:

• Inhoudelijk
  • Specifiek gericht zijn op de situatie van jongeren zodat de hulp aansluit bij hun levensfase
  • Aandacht hebben voor andere, niet-financiële problemen
  • De zorgen van jongeren wegnemen door het overnemen van het contact met schuldeisers of een deel van de schulden
  • Vinger aan de pols houden en nazorg bieden
• Organisatorisch
  • Jongeren inspraak of regie geven in hun hulptraject
  • Op een informele, interactieve manier aan de slag gaan met jongeren
  • Zorgen voor nauwe en goed afgestemde samenwerking binnen en tussen organisaties
• Relationeel
  • Zorgen voor één vaste begeleider met wie jongeren een klik hebben
  • Jongeren inzetten die andere jongeren als rolmodel helpen en goed aansluiten bij hun leefwereld. Bijvoorbeeld peer educators, ervaringsdeskundigen of buddy's
  • Persoonlijke en laagdrempelige begeleiding bieden
  • Transparante en realistische informatie geven over en tijdens het traject

Jongeren betrekken bij beleid

Bij het maken van beleid voor jongeren is het belangrijk om de stem van jongeren te horen en mee te nemen. Lees meer over jongerenparticipatie in beleid.

Een voorbeeld van het betrekken van jongeren bij armoede- en schuldenbeleid is de methode Speaking Minds. Daarbij gaan lokale beleidsmakers in gesprek met ervaringsdeskundige jongeren over armoede en schulden. De jongeren verzinnen een creatieve aanpak voor het probleem.

Vroegsignalering van schulden bij jongeren

Het vroeg signaleren van schulden betekent dat je in een vroeg stadium jongeren met financiële problemen in beeld krijgt. Het doel daarvan is om in deze periode hulp te bieden om te voorkomen dat problemen groter worden. Je kunt dat doen door jongeren met betalingsachterstanden actief te benaderen.

Dat doet bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam met de aanpak Vroeg Eropaf. Daarbij neemt het buurtteam contact op met jongeren als zorgverzekeraars, energieleveranciers en woningcorporaties zien dat ze betalingsachterstanden hebben. Zo is de zorgverzekering een van de eerste dingen die jongeren vaak niet meer betalen wanneer ze geldproblemen hebben. Bij het CAK kan een gemeente een lijst van wanbetalers aanvragen om te zien wie achterloopt met deze betalingen. Zo kun je jongeren vroegtijdig benaderen om ergere betalingsproblemen te voorkomen.