Wijkteams: wat weten we uit onderzoek?

Stand van zaken

Op dit moment stellen de meeste onderzoeken vast dat er een tekort is aan informatie over wijkteams. Dit geldt vooral voor cijfers. Hierdoor is het niet mogelijk om algemene conclusies te trekken over hoe de wijkteams hun werkzaamheden verrichten, en wat de resultaten daarvan zijn.

De wijkteams zijn bovendien moeilijk met elkaar te vergelijken. Dit komt doordat niet één wijkteam hetzelfde is, omdat elke gemeente de indeling van het eigen wijkteam bepaalt. Op dit moment werken verschillende partijen daarom aan het stroomlijnen van de informatieverzameling en informatiedeling rondom de wijkteams.

Onderzoeken naar wijkteams

Activiteiten en resultaten van wijkteams (2024)

Het NJi onderzocht in een literatuurstudie wat er bekend is over de activiteiten en resultaten van wijkteams. Deze studie vond plaats negen jaar na invoering van de Jeugdwet. Er zijn eerste aanwijzingen dat wijkteams die zelf hulp verlenen een rol kunnen spelen in het terugdringen van specialistisch jeugdhulpgebruik. Maar de onderzoekers constateren dat er te weinig informatie is om conclusies te trekken over de uiteindelijke resultaten die wijkteams boeken met kinderen, jongeren en gezinnen. Het rapport sluit af met aanbevelingen voor het vergroten van de kennisbasis over wijkteams.

Sociale (wijk)teams: peiling 2022 (2023)

Movisie hield voor de vijfde keer een peiling onder wijkteams. Dit keer met duidelijk minder respondenten dan de vorige keren. In de peiling komen de meest voorkomende taken van wijkteams naar voren. Zoals vraagverheldering, het maken van een ondersteuningsplan, en signalering en preventie. Taken waar wijkteams het minst aan toekomen zijn de doorontwikkeling van collectief aanbod en vroegsignalering. Vergeleken met de vorige peiling is te zien dat wijkteams meer inzetten op het monitoren van hun activiteiten. De knelpunten voor het werk van de wijkteams die het vorige rapport vaststelde, worden echter herhaald in dit rapport.

Toezicht op lokale teams (2023)

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) deed in 2023 onderzoek naar wijkteams in 16 gemeenten. Volgens de inspectie gaat er veel goed. Zo werken in de wijkteams deskundige professionals die samen met gezinnen de hulpvragen breed in kaart brengen. Ook leggen ze voldoende nadruk op normaliseren. Het rapport constateert ook knelpunten. Zoals het onvoldoende praten met jongeren tijdens een intake. En het onvoldoende informeren van inwoners over de klachtencommissie en vertrouwenspersoon. De IGJ voorziet daarnaast dat de implementatie van het Toekomstscenario Kind en Gezinsbescherming moeilijker kan worden doordat elk wijkteam een andere invulling heeft. Het advies is daarom om tot een niet-vrijblijvend kader te komen voor de inrichting van wijkteams.

Toegevoegde waarde en effectiviteit van wijkteams (2022)

In opdracht van de Associatie Wijkteams deed Zwaan Onderzoek & Advies onderzoek naar wat bekend is over de toegevoegde waarde en effectiviteit van wijkteams. Wijkteams zijn in de loop van tijd sterker geworden in preventie, het versterken van de eigen kracht van de inwoner, en integraal samenwerken met andere partijen. Door gebrek aan cijfers is het moeilijk om te concluderen wat de effectiviteit is van de wijkteams. Wel noemt het onderzoek dat er in gemeenten met wijkteams die zelf hulp verlenen een sterkere daling van ambulant specialistische trajecten te zien is. Inwoners zijn over het algemeen tevreden over de hulp die ze ontvangen van het wijkteam. Deze infographic toont de resultaten in het kort.

Jeugdhulpgebruik en de inzet van actieve wijkteams (2021)

In dit rapport onderzoekt het CPB trends in het gebruik van jeugdhulp voor gemeenten met en zonder een wijkteam dat zelf hulp verleent. Het laat zien dat in gemeenten met een hulpverlenend wijkteam het gebruik van jeugdhulp is gestegen bij twee groepen in het bijzonder: jongeren met een lage socio-economische status en jongeren met een migratieachtergrond. De onderzoekers noemen als mogelijke verklaring dat hulpverlenende teams mogelijk meer outreachende activiteiten ondernemen en dus meer verborgen hulpvragen op het spoor komen.

Eerste evaluatie Jeugdwet (2018)

In de Eerste evaluatie van de Jeugdwet zijn twee deelonderzoeken uitgevoerd met relevante informatie over de wijkteams: de deelstudie Cliënten en de deelstudie Zorglandschap.

In de deelstudie Cliënten is te zien dat ouders en jongeren de hulp van het wijkteam beoordelen aan de hand van hun eigen positie. Ouders in een kwetsbare positie zijn negatiever over de kwaliteit, deskundigheid en tijdigheid van de hulp die zij ontvangen. Jongeren zeggen onvoldoende geïnformeerd te worden over de behandelopties en hebben het idee dat hun feedback niet wordt meegenomen in het traject. Een algemeen signaal is dat problemen wel in samenhang worden bekeken, maar niet zo worden opgepakt door capaciteitsgebrek.

Uit de deelstudie Zorglandschap blijkt dat jongeren en ouders de weg naar hulp beter kunnen vinden sinds de inzet van de wijkteams. De wijkteams zelf en specialistische aanbieders verschillen wel van mening over de deskundigheid van de wijkteams. Door de diversiteit in organisatievormen hebben wijkteams verschillende expertises aan boord. Volgens de specialistische aanbieders heeft dit consequenties voor de mate waarin passende hulp wordt geboden aan inwoners.