Begeleiding van ouders en netwerkpleeggezinnen

Veranderende relaties en rollen

In netwerkpleegzorg worden familieleden of bekenden opeens opvoeders. Dit kan een ingrijpende gebeurtenis zijn en de relatie tussen pleegouders, ouders en kind veranderen. Bijvoorbeeld om de volgende redenen:

• De nieuwe rollen kunnen voor iedereen verwarrend zijn. Zo zijn grootouders vaak gewend om hun kleinkind te verwennen. Maar als het kind tijdelijk bij hen woont, moeten zij strenger zijn dan eerst. Dat kan tot boosheid bij het kind leiden.
• De keuzes die netwerkpleegouders maken in de opvoeding van het kind over bijvoorbeeld eten, sport of bedtijd kunnen botsen met die van de ouders.  
• De zorg voor een kind kan het leven van de netwerkpleegouders veranderen en dat zal best even wennen zijn. Bijvoorbeeld als hun vrienden in een andere levensfase zitten.
• Afspraken tussen ouders en pleegouders over contactmomenten met het kind kunnen de relatie tussen beiden veranderen.

Bij netwerkpleegzorg is er vaak tijd en ruimte nodig om aan de nieuwe situatie te wennen, emoties te uiten en meningsverschillen te bespreken. Als pleegzorgbegeleider is het belangrijk dat je voor alle betrokkenen beschikbaar bent en het contact tussen hen begeleidt.

Luistertip: Netwerkpleegzorg - Veranderende relaties met je familie (De Pleegzorg.nl Podcast)

Breng het netwerk in kaart

Netwerkpleegouders zijn vaak betrokken geweest bij wat aan de uithuisplaatsing voorafging. Het is belangrijk om te achterhalen wat er precies gebeurd is. En waar je als pleegzorgbegeleider ondersteuning kunt geven. Hou daarbij rekening met de onderlinge verhoudingen tussen ouders, kind en netwerkpleegouders. Het kan helpen om het netwerk in kaart brengen, bijvoorbeeld met de Wegwijzer van het sociale netwerk.

Ondersteun netwerkpleegouders

Netwerkpleegouders doorlopen meestal geen voorbereidingstraject op pleegzorg. Besteed daarom in de begeleiding hier aandacht aan:

• Zorg dat de pleegouders inzicht krijgen in mogelijke problematiek van de ouders, bijvoorbeeld met psycho-educatie.
• Bespreek de loyaliteitsgevoelens van het kind tegenover ouders en netwerkpleegouders.
• Help ouders en netwerkpleegouders bij een goede samenwerking.
• Help ouders en pleegouders om het gedrag van het kind beter te begrijpen.
• Bespreek hoe eigen kinderen van pleegouders de komst van het pleegkind beleven.
• Bespreek praktische vragen over het gezinsleven met het pleegkind erbij.

Veel pleegzorgaanbieders bieden trainingen over deze onderwerpen aan. Kijk voor een overzicht op De gids voor pleegzorg (Pleegzorg.nl).

Begeleid ouders in netwerkpleegzorg

Voor een pleegkind is het belangrijk om te merken dat de ouders goedkeuren dat het bij familie of bekenden woont. Daarvoor is het soms nodig om ouders te begeleiden rond onderwerpen als:

• Rouwverwerking na een uithuisplaatsing
• Het leren accepteren dat het kind bij familie of bekenden woont
• Werken aan eigen herstel of problemen
• Contact tussen ouders en kind

Samenwerken met ouders bij uithuisplaatsing

Samenwerking tussen ouders en netwerkpleegouders

Het is fijn als een kind zich welkom kan en mag voelen bij de familie of bekenden. Het helpt als de ouders en het kind contact blijven hebben en ouders een rol blijven houden in de opvoeding. Een goede samenwerking tussen ouders en pleegouders heeft een positieve invloed op het kind. Dit heet gedeeld opvoederschap.

Gedeeld opvoederschap van ouders en pleegouders

Samenwerken kan een uitdaging zijn

Het kan voor ouders en netwerkpleegouders lastig zijn om samen te werken. Vooral in het begin. Een uithuisplaatsing en de nieuwe situatie roepen vaak veel emoties op. Daarnaast veranderen de onderlinge verhoudingen doordat netwerkpleegouders de zorg van het kind overnemen. Soms zijn er ook onopgeloste ruzies of schamen ouders zich. Het is belangrijk dat je als pleegzorgbegeleider hiermee rekening houdt en iedereen helpt bij het herstellen van het contact.

Samenwerking tussen ouders en pleegouders verbeteren

Deze tips kunnen helpen om de samenwerking te verbeteren: 

1. Maak duidelijke en haalbare afspraken over doelen, rollen, taakverdeling, verwachtingen en grenzen. Zo weten alle betrokkenen waar ze aan toe zijn. Bespreek deze afspraken regelmatig met elkaar.
2. Luister goed en zonder oordeel tijdens gesprekken. Toon begrip voor alle betrokkenen en stel vragen om iedereens perspectief op de situatie te begrijpen.
3. Houd rekening met de verschillende wensen, terwijl je je focust op de gedeelde wens dat het pleegkind goed opgroeit.
4. Bespreek wat goed gaat in de samenwerking en ondersteun pleegouders en ouders bij het oplossen van onderlinge problemen. Benadruk hiervoor het gezamenlijke doel en bespreek spanningen, rivaliteit, conflicten en meningsverschillen tussen ouders en pleegouders. Zorg dat het belang van het kind altijd centraal staat.
5. Betrek zo nodig een collega met kennis van systeemtherapie bij de gesprekken. 

Evalueer regelmatig met het zorgteam

Bespreek met ouders, het kind, netwerkpleegouders, de betrokken professionals en andere belangrijke mensen hoe de samenwerking verloopt. En of iedereen dezelfde boodschap uitdraagt naar het kind. Praat ook over de thuissituatie van ouders en wat nodig is om het kind weer thuis te laten wonen. Door deze evaluaties blijft iedereen op de hoogte van elkaars ervaringen en behoeften. Hierdoor sluit de hulp beter aan, waardoor het kind zich ontspannen kan ontwikkelen in het netwerkpleeggezin en eventueel weer terug naar huis kan.