Verlies en rouw in het gezin

Hoe gaat rouw bij kinderen op verschillende leeftijden?

Kinderen die rouwen staan voor twee uitdagingen. Omgaan met hun emoties en gevoelens over het verlies. En wennen aan de veranderingen in hun leven door  het overlijden van een dierbare. Intussen moeten ze ook doorgaan met hun eigen groei en ontwikkeling. Alle kinderen merken na een overlijden dat er iets ergs gebeurd is. Maar wat ze daarvan begrijpen en hoe ze daarop reageren verschilt per leeftijd. 

Tips om je kind te helpen bij het rouwen

Zo help je je kind met rouwen:

• Zorg voor vaste structuur en routines: dat geeft je kind houvast en afleiding in een onzekere tijd. Houd bijvoorbeeld vaste bedtijden en slaaprituelen aan, zoals je dat voorheen ook deed. Je kunt ook een planning voor de dag maken en die met je kind bespreken.
• Troost je kind en accepteer diens emoties: dat helpt je kind om met die gevoelens om te gaan. Geef bewust ruimte aan de emoties die je kind ervaart en benoem deze. Bijvoorbeeld: ik zie de tranen over je wangen stromen, je voelt je verdrietig. Je mist die persoon en zou graag willen dat die hier was. Ik mis die persoon ook.
• Blijf je kind de ruimte geven om te spelen. Via spel kunnen kinderen hun gevoelens van verdriet, boosheid en angst uiten zonder woorden te hoeven gebruiken. Het biedt je kind ook afleiding.
• Geef eerlijk antwoord op vragen: dat geeft je kind houvast en versterkt jullie band. Houd er wel rekening mee hoe oud je kind is; leg uit op een manier die je kind kan begrijpen.
• Wees ook eerlijk over je eigen gevoelens. Benoem het als je die persoon mist en wat dit met je doet. Zo laat je zien dat gevoelens er mogen zijn en het kan je kind helpen de eigen gevoelens te uiten.
• Bij wat oudere, zelfstandige kinderen kun je vertellen hoe jij met rouw omgaat en wat jou daarin helpt. Dit kan hen ondersteunen in het vinden van hun eigen manier.
• Betrek je kind actief bij uitvaartrituelen: dat helpt je kind verdriet uit te drukken. En om zich verbonden te voelen met anderen. Laat jonge kinderen bijvoorbeeld een tekening maken als manier om afscheid te nemen.
• Organiseer momenten van herdenking en herinnering: dat helpt je kind de overleden persoon een plek in het dagelijks leven te geven. Je kunt bijvoorbeeld een hoekje maken in de vensterbank met een foto van die persoon en een kaarsje ernaast.
• Onderhoud het contact met school: dat helpt je kind om op school de ruimte te krijgen die het nodig heeft om te rouwen.
• Geef of lees boeken voor over rouw waarin kinderen zich kunnen herkennen: dat helpt je kind te begrijpen dat eigen ervaringen en gevoelens normaal zijn. Zie: Boekentips voor kinderen die met verlies te maken krijgen (Maatwerkbijverlies.nl).

Op de website van Dela vind je praktische handvatten om je kind te begeleiden bij de rouwverwerking.

Lees meer over rouwreacties en rouwverwerking bij kinderen (Psychogoed.nl).

Hulp inschakelen voor het verwerken van rouw

Merk je dat je kind na een tijdje nog steeds moeite heeft met het oppakken van het dagelijks leven? Gaat het niet goed op school of in de vrije tijd? Vraag je dan af of het tijd is om hulp te zoeken.

Probeer op de volgende dingen te letten

• Je kind stopt pijnlijke gevoelens die bij het verlies horen weg en vermijdt situaties die eraan doen denken.
• Je kind kijkt heel negatief tegen allerlei dingen aan, voelt zich somber en trekt zich terug. Daardoor wordt het steeds moeilijker om weer vertrouwen te krijgen in zichzelf, anderen en de toekomst.
• Je kind is erg bezig met anderen in het gezin en probeert jou te ontlasten. Daardoor komt het niet toe aan het leren omgaan met het eigen verdriet.
• Je kind houdt gevoelens van intens verdriet, angst, moeheid, pijn, somberheid en prikkelbaarheid. Het trekt zich terug of neemt uit bezorgdheid taken van jou over.
• Je kind heeft scheidingsangst: last van indringende herinneringen, intense emotionele reacties en een extreem verlangen naar de overledene.
• Je kind voelt zich door extreem verdriet verdoofd en ervaart het leven als zinloos.
• Je kind is meer dan zes maanden bezig met rouwen.

Zo snel mogelijk hulp zoeken

Als je merkt dat je kind het moeilijk blijft hebben met de dood van de dierbare, kan het verstandig zijn hulp te zoeken.

• Via de advieslijn en het lotgenotencontact van Stichting Achter de Regenboog.
• Na een ongeluk, geweldsincident of zelfdoding kun je terecht op Slachtofferhulp.nl.
• Met de Methode Rouwhulp: bedoeld om zes tot twaalf maanden na het verlies kinderen te leren met welke gevoelens en rouwtaken ze te maken krijgen. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld het verlies en de pijn die bij rouw hoort onder ogen zien. Maar ook weer vertrouwen krijgen in jezelf, anderen, het leven, en de toekomst. En niet alleen maar alles voor anderen doen of doorgaan met dingen doen die je altijd al deed. Naast de kindersessies zijn er sessies voor ouders over het steunen en begeleiden van hun kinderen.

Daarnaast kun je ook altijd met vragen terecht bij de huisarts. Die kan eventueel doorverwijzen naar verdere hulpverlening.

Omgaan met je eigen rouw als ouder

Je verdriet verwerken en tegelijkertijd proberen door te gaan met je leven. Het is de enige manier om na het verlies van iemand waar je veel van houdt verder te komen. Het wordt weleens vergeleken met roeien. Als je maar één roeispaan gebruikt, draai je in rondjes. Gebruik je er twee, dan kom je vooruit. In het begin kun je er vaak maar een gebruiken. Na verloop van tijd pak je de andere roeispaan er steeds meer bij en ga je langzaam maar zeker verder met je leven.

Juist tijdens het rouwen is het belangrijk goed voor jezelf te zorgen. Zodat je ook goed voor je kind kunt zorgen. Dat betekent: regelmatig slapen, eten, bewegen en ontspannen. Probeer daarnaast om steun te vragen in je omgeving. Kijk bijvoorbeeld of je er met iemand die je goed kent over kunt praten. Of dat er een vriend of vriendin even op je kind kan passen als je wat je tijd voor jezelf nodig hebt.