'ZIKOS-afdelingen zijn onveilig'

De afdelingen voor intensieve observatie in de gesloten jeugdzorg zijn niet veilig voor jongeren. Dat is de conclusie uit een onderzoek van ervaringsdeskundige Jason Bhugwandass.

Afdelingen voor Zeer Intensieve Kortdurende Observatie en Stabilisatie (ZIKOS) zijn onderdeel van JeugdzorgPlus. Ze zijn bedoeld voor jongeren tussen 12 en 18 jaar met complexe en meervoudige gedrags- en psychiatrische problemen. Het risico op agressie, suïcidaliteit en zelfbeschadiging is groot bij deze jongeren. Nederland kent drie ZIKOS-locaties, met in totaal achttien bedden.

Verwaarlozing en geweld

Jason Bhugwandass, die zelf op een ZIKOS-afdeling verbleef, sprak met 51 jongeren die er zitten of hebben gezeten. Jongeren staan op ZIKOS-afdelingen structureel bloot aan verwaarlozing en geweld, concludeert Bhugwandass. Ook seksueel grensoverschrijdend gedrag komt voor, zowel van groepsgenoten als van groepsleiders. De jongeren ervaren de sfeer op de ZIKOS-afdelingen als kil en grimmig. De groepsleiders beschikken volgens hen niet over voldoende kennis en kunde. Ze ervaren hen als streng, machtsbelust en boos. Gemiddeld zitten jongeren ruim 20 uur per dag opgesloten. De jongeren denken niet dat ze beter functioneren door de plaatsing op een ZIKOS-afdeling.

Onaangekondigd toezicht

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd kreeg al voor de publicatie inzage in het rapport van Bhugwandass. Dat was aanleiding voor een onaangekondigd toezichtsbezoek aan de drie ZIKOS-afdelingen. De afdelingen bieden onvoldoende kwaliteit van zorg en onvoldoende begeleiding op maat, constateerde de inspectie. De inspectie blijft onderzoek doen naar de afdelingen en bekijkt welke vervolgacties nodig zijn.

Twee ZIKOS-afdelingen zijn onderdeel van jeugdzorgaanbieder iHub. Die erkent de zorgelijke signalen. iHub kondigt aan niet door te gaan met ZIKOS in de huidige vorm. Voor de jongeren die er nu verblijven, is individuele, gerichte aandacht en passende zorg en onderwijs georganiseerd, aldus iHub.

De derde ZIKOS-locatie in Nederland is onderdeel van Pactum. Naar aanleiding van de signalen van Bhugwandass en de bevindingen van de inspectie heeft Pactum een opnamestop ingesteld voor de afdeling. Pactum zegt maatregelen te nemen om de jongeren op de afdeling veilige en passende zorg te bieden en mee te werken aan het lopende onderzoek.

Recht doen aan jongeren

Het rapport van Bhugwandass vraagt om het lef te stoppen met ingesleten patronen die wellicht comfort bieden maar jongeren schaden, schrijft Anita Kraak van het Nederlands Jeugdinstituut in een blog op Sociaalweb.nl. 'We hebben daarin allemaal een rol. Of we nu ouder, opa, buurvrouw, professional, bestuurder, beleidsmaker of politicus zijn. En laten we eerlijk zijn, het is geen vrijblijvende keuze. Het is een morele plicht om recht te doen aan al deze jongeren. En al die mensen die, ieder met eigen kwaliteiten, kwetsbaarheden en rollen, willen bouwen aan een kansrijke jeugd voor alle kinderen in hun thuis, instelling, straat, wijk, school of gemeente. Mensen die blijven, juist als het spannend wordt. Omdat zij weten dat je alleen samen kunt bereiken wat niemand alleen lukt.'

Bron: ExpEx; Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd; iHub; Pactum; Sociaalweb.nl

Meer informatie

Bericht ExpExRapport Eenzaam geslotenBericht Inspectie Gezondheidszorg en JeugdBericht iHubBericht PactumBlog Anita Kraak