Prestatiedruk: 'Neem signalen van jongeren serieus'

Kinderen en jongeren ervaren steeds meer druk door huiswerk en school. Volgens Anita Kraak van het NJi is die prestatiedruk een symptoom van de huidige samenleving. 'De balans is zoek. We moeten het idee dat alles maakbaar is loslaten en accepteren dat de toekomst ook onzeker is.'

Ongeveer 38 procent van de jongeren op de middelbare school ervaart veel druk door schoolwerk. Op de universiteit ligt dit percentage met 79 procent nog een stuk hoger. Overigens ervaren jongvolwassenen ook steeds vaker prestatiedruk in hun privéleven. Bijvoorbeeld bij het maken van carrière, het vinden van een woning en het stichten van een gezin.

De negende aflevering van NJi-podcast De Jeugdkantine gaat over prestatiedruk. Anita Kraak van het NJi beluisterde de aflevering. Volgens Kraak wordt prestatiedruk ook in de podcast nog altijd te veel benaderd als individueel probleem van jongeren. 'De mate waarin jongeren prestatiedruk ervaren is vooral ook een maatschappelijk signaal. Als we werkelijk willen dat kinderen en jongeren kansrijk opgroeien, moeten we als samenleving aan de bak.'

Dealen met stress

'We leggen de nadruk op alles wat meetbaar is', vertelt Kraak. 'Denk aan Citoscores. Daarnaast zien we dat steeds meer jongeren bijles krijgen om het gewenste schooladvies te realiseren. Daarmee krijgen die jongeren impliciet al de boodschap dat ze niet goed genoeg zijn. We denken dat de wereld maakbaar is, maar er gebeuren in de wereld veel dingen waar we als individu maar beperkt invloed op hebben. Denk aan oorlogen en klimaatverandering. Dit kan stress en onzekerheid opleveren. Dat is een normale reactie. We moeten samen dealen met deze onzekere toekomst en de oplossing niet enkel zoeken bij het 'repareren' van jongeren die last hebben van stress en druk.'

In gesprek

De afgelopen jaren gaat het steeds vaker over prestatiedruk onder jongeren, zeker na de uitbraak van het coronavirus en de daaropvolgende lockdowns. Volgens Kraak is dit een positieve ontwikkeling. 'We merken dat jongeren steeds meer met elkaar in gesprek gaan over de druk die zij ervaren om te presteren. Het najagen van een carrière blijkt niet zaligmakend. De vraag naar wie je wilt zijn, wat voor jou belangrijk is en hoe je een bijdrage aan de samenleving wilt leveren, wordt vaker gesteld. Dat is een mooie eerste stap.'

'Toch wordt er nog te snel een label op een jongere geplakt en hulp van buiten gezocht. Dat maakt het voor jongeren en jongvolwassenen moeilijk om hun vragen en zorgen te delen. Want je bent normaal of je bent het niet. Dat is jammer. Er ligt een belangrijke verantwoordelijkheid bij mensen in de omgeving van jongeren om het onderwerp prestatiedruk bespreekbaar te maken. Ouders, docenten, vrienden en kennissen kunnen hierin een belangrijke stimulerende en ondersteunende rol vervullen. Zo kunnen ze hun eigen dilemma's delen en bespreken met jongeren.'

Signalen van jongeren

Volgens Kraak geven jongeren zelf ook steeds meer signalen af dat het anders moet met de samenleving. 'Praktijk en beleid zouden nog veel beter naar deze signalen kunnen luisteren om te begrijpen wat er echt speelt. Ik ben blij met het toenemende maatschappelijke geluid dat we zo niet kunnen doorgaan. De vraag is: hoe dan verder? Dit is een puzzel die we alleen maar samen kunnen leggen, als volwassenen en jongeren met elkaar. Het is een soort 'leren door te doen'. Hoe willen we dat jongeren opgroeien in Nederland? En welke bijdrage kan ieder van ons daaraan leveren? Zo'n verandering is niet eenvoudig. Het is een gezamenlijke ontdekkingsreis. Gelukkig hebben we het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind als stevig kompas.'

Luister naar de podcast