Jeugdhulp beperkt vrijheid zonder wettelijke basis

In de open residentiële jeugdhulp worden soms maatregelen gebruikt die de vrijheid van kinderen en jongeren beperken, maar zonder wettelijke basis. Dat concluderen de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en het Advies- en Klachtenbureau Jeugdhulp (AKJ). De inspectie vindt dat wetswijzigingen nodig zijn om vrijheidsbeperking soms mogelijk te maken als dat in het belang is van een kind of jongere.

Soms worden maatregelen toegepast waarbij het voor jeugdhulpaanbieders niet helder is dat ze vrijheidsbeperkend zijn. Bijvoorbeeld een verplicht rustuur op de eigen kamer of het tijdelijk inleveren van een telefoon. Ook zetten instellingen deze maatregelen soms in wanneer er geen passende hulp beschikbaar is en een kind of jongere op een plek komt waar professionals geen ervaring hebben met hun problematiek. Daarnaast blijken vrijheidsbeperkende maatregelen soms gebruikt te worden om de overgang voor jongeren van een gesloten naar een open setting te vergemakkelijken.

Wet aanpassen

Op dit moment staat de wet vrijheidsbeperkende maatregelen in open residentiële instellingen niet toe en maakt het gebruik ervan inbreuk op de rechten van kinderen en jongeren. De inspectie ziet graag dat het ministerie van VWS de wet aanpast en beperkte vrijheidsbeperking in open residentiële instellingen mogelijk maakt als dat in het belang is van kinderen of jongeren. In noodsituaties kunnen begeleiders dan bijvoorbeeld de voordeur afsluiten bij een dreiging van mensenhandel of eerwraak.

Voorlichting over wat mag

Ook wil de inspectie dat medewerkers in de jeugdhulp betere voorlichting krijgen over wat wel en wat niet mag en hoe zij toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen kunnen voorkomen. Verder moet er meer aandacht zijn voor inkoop van passende hulp door gemeenten, zodat kinderen en jongeren niet terechtkomen in situaties waarin professionals geen andere optie zien dan het nemen van vrijheidsbeperkende maatregelen.

Maatregelen hebben veel impact

'Bij de afbouw van gesloten jeugdzorg wordt gezocht naar hoe de opvang van kinderen en jongeren die meer bescherming nodig hebben, vorm kan krijgen', zegt Els Mourits van het NJi. 'Het is belangrijk te voorkomen dat vrijheidsbeperkende maatregelen worden meegenomen naar open residentiële jeugdhulp. Uit eerder onderzoek is bekend dat deze maatregelen potentieel schadelijk zijn voor kinderen en jongeren. Ze hebben vaak veel impact, ook op groepsgenoten die er getuige van zijn.'

Volgens Mourits is het stoppen met vrijheidsbeperkende maatregelen een worsteling voor veel professionals. 'Want hoe bescherm je jongeren tegen seksuele uitbuiting of suïcidegevaar? En hoeveel risico mag je nemen? Het helpt als medewerkers worden getraind in de-escalerend werken, zorgen voor nabijheid en begrenzen, en beschermen vanuit de relatie. Ook kleinschalige groepsvoorzieningen helpen om meer individuele aandacht te geven aan kinderen en jongeren en beter aan te sluiten bij hun behoeften.'

Bron: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)

Meer informatie

Bericht VWSPublicatie Vrijheidsbeperking in de open jeugdhulp