Parasociale relaties

Jongeren brengen een groot deel van hun dag door met schermen. Ze hebben contact met vrienden, maar komen ook in contact met mediapersonages uit films en televisieseries, en met influencers op sociale media. Dat contact kan effect hebben op emoties en gedrag. Dat geldt voor jongeren, maar ook voor volwassenen. Je moet lachen of wordt verdrietig. En je kunt een personage gaan missen als een serie is afgelopen. De reden daarvoor? Een parasociale relatie.

Een parasociale relatie is een gevoel van vriendschap en verbondenheid dat een mediagebruiker ervaart tegenover een mediapersonage. Zo'n parasociale relatie wordt ook wel een illusie van een echte vriendschap genoemd, omdat de relatie eenzijdig is. Dat wil zeggen: het personage of de influencer met wie je een verbinding voelt, weet niet dat je bestaat. Het vriendschappelijke gevoel is dus niet wederzijds.

Tip: De podcast Is jouw obsessie met Britney Spears ongezond? legt uit hoe deze relaties werken.

Echte emoties

Uit onderzoek blijkt dat de emoties die een mediagebruiker voelt voor een mediapersonage echt zijn, ook al is de relatie eenzijdig. En hoewel dit per persoon verschillend is, kunnen die emoties ook een tijdje blijven bestaan. Wanneer een serie eindigt, of je favoriete influencer kondigt aan te stoppen met dagelijkse video's, dan kun je iemand ook echt even missen. Deze persoon is namelijk onderdeel geworden van je sociale omgeving.

Ook zie je van mediapersonages en influencers soms meer dan van vrienden. Je ziet deze persoon bijvoorbeeld vaak ergens mee zitten. Denk aan een ruzie met iemand, een onbeantwoorde liefde of onzekerheden over het uiterlijk. Je hebt dus toegang tot iemands gedachten op kwetsbare momenten, waardoor je makkelijk een sociaal-emotionele band opbouwt en een vriendschapsgevoel kunt ervaren.

Sociale media en gedrag

Door sociale media is de kans op een parasociale relatie groter geworden. Veel influencers, bekende acteurs en sporters delen aspecten van hun leven op dezelfde platforms als waar jongeren dat zelf doen. En net als bij hun vrienden is het mogelijk om te reageren op posts en ieder moment van de dag op hun profielen te kijken om te zien hoe het met ze gaat. Influencers laten veel zien van wat zich in hun leven afspeelt: mooie momenten zoals vakanties of etentjes, maar vaak ook vervelende momenten zoals het einde van een relatie.

Deze persoonlijke momenten en uitdagingen zijn voor veel jongeren herkenbaar. En juist wanneer jongeren eigen gevoelens herkennen in het leven van een influencer én een gevoel van vriendschap ervaren, dan kan de invloed op het gedrag en de mening van jongeren groter worden. Je neemt nu eenmaal sneller iets aan van een vriend dan van een onbekende. Daarom kan het heel effectief zijn wanneer een influencer advies geeft over bijvoorbeeld geld verdienen of een product aanprijst. Influencers worden rolmodellen, zoals vrienden, sportcoaches, leraren en ouders dat ook kunnen zijn.

Beïnvloeding is voor iedereen anders

Uit onderzoek blijkt dat vooral mensen die over het algemeen veel vriendschappen hebben, ook meer behoefte hebben aan parasociale relaties. Ook mensen die grote behoefte hebben om ergens bij te horen, ontwikkelen sneller en vaker parasociale relaties. Jongeren zijn daar tijdens de puberteit extra gevoelig voor, omdat ze hun identiteit aan het ontdekken zijn.

Het gevoel van vriendschap heeft dus invloed op hoe jongeren zich gedragen, wat heel normaal is. Jongeren kunnen er juist van leren, maar het kan ook aanzetten tot onveilig gedrag. Bijvoorbeeld meedoen aan een gevaarlijke online challenge.

Het voornaamste risico van deze vorm van mediabeïnvloeding zit in het vertrouwen dat jongeren kunnen hebben in deze personen of personages. Ze vertrouwen op het advies van mediafiguren en doen dingen na. En door de bijkomende emoties is het moeilijk om kritisch te zijn tegenover deze personen.

Lees ook Hoe ga ik als ouder om met influencers?

Balans in relaties

Media zijn, onder andere door parasociale relaties, een manier voor jongeren om zich sociaal-emotioneel te ontwikkelen. Parasociale relaties zijn dus normaal, maar ze vervangen vriendschappen in de fysieke wereld natuurlijk niet. Jongeren moeten leren om vriendschappen op te bouwen en relaties te onderhouden door ruzie te maken en samen leuke dingen te doen. Wanneer deze relatievormen in balans zijn, dan kunnen ze beiden een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van jongeren.