Ondersteuning van professionals om vrijheidsbeperkende maatregelen te voorkomen

De grens tussen opvoeden en vrijheidsbeperking is niet altijd duidelijk. Professionals in de open jeugdhulp met verblijf staan dagelijks voor de uitdaging om te bepalen wat wel en niet mag. Aandachtsvolle zorg helpt bij het bieden van hulp zonder de vrijheid van kinderen en jongeren te beperken. Dit kunnen professionals niet alleen. Ze hebben ondersteuning en duidelijke richtlijnen nodig vanuit de organisatie.

Professionals kunnen het niet alleen

Goede hulp bieden zonder de vrijheid van kinderen en jongeren te beperken, vraagt om aandachtsvolle zorg. Zorg die aansluit bij hun persoonlijke behoeften, ontwikkeling en talenten. De professional is slechts een van de vele schakels in het bieden van aandachtsvolle zorg en het voorkomen van vrijheidsbeperkende maatregelen. Het zijn de professionals die het verschil kunnen maken, maar veel van hen ervaren enorme druk door personeelstekorten en de afbouw van gesloten jeugdhulp. Het is daarom noodzakelijk dat de hele organisatie, waaronder bestuurders en beleidsmakers, hen helpt bij het omgaan met dilemma's rondom vrijheidsbeperking.

Om professionals in de open jeugdhulp met verblijf te ondersteunen bij dilemma's die zij ervaren rond vrijheidsbeperking is een handreiking gemaakt. Hierin staan praktische tips en adviezen om goede zorg te bieden zonder de vrijheid van kinderen en jongeren te beperken.

Handreiking Omgaan met dilemma's rond vrijheidsbeperking rond open jeugdhulp met verblijf

Wat zijn vrijheidsbeperkende maatregelen en waarom zet je ze niet in?

Vrijheidsbeperkende maatregelen zijn maatregelen die de vrijheden van een kind of jongere beperken. Bijvoorbeeld iemand afzonderen of vastpakken. In de praktijk is het niet altijd duidelijk wanneer iets een vrijheidsbeperking is. Zo zijn vrijheidsbeperkende maatregelen niet hetzelfde als huisregels om prettig met elkaar te kunnen wonen. Ook is niet elke grens een vrijheidsbeperkende maatregel als die aansluit bij het ontwikkelniveau en de persoonlijke behoefte van het kind of de jongere.

Onderzoeken en ervaringen van jongeren laten zien dat het inzetten van vrijheidsbeperkende maatregelen, zoals vastpakken en afzonderen, schadelijk kunnen zijn. Volgens de Jeugdwet mogen dergelijke maatregelen niet worden ingezet in open jeugdhulp met verblijf. Ze zijn dus niet alleen verboden, maar blijken ook ineffectief. Je helpt kinderen en jongeren beter in hun ontwikkeling naar zelfstandigheid door verbinding met en aandacht van professionals.

Wat is aandachtsvolle zorg?

Aandachtsvolle zorg betekent dat professionals beschikbaar zijn voor kinderen of jongeren en met respect luisteren naar hun behoeften. Door het opbouwen van een vertrouwensband ervaren kinderen en jongeren een gevoel van waardering en veiligheid. Dit heet ook wel relationele veiligheid. Als kinderen of jongeren een goede band hebben met professionals voelen zij zich vrij om te praten over hun gevoelens en gedachten, zonder angst om afgewezen te worden. Dit is belangrijk voor hun ontwikkeling en voor de effectiviteit van de geboden hulp. Relationele veiligheid vormt een belangrijke basis voor het voorkomen van vrijheidsbeperkende maatregelen.

Rol van bestuurders en beleidsmakers

Jouw organisatie speelt een belangrijke rol in het faciliteren en ondersteunen van aandachtsvol werken. Passende zorg is niet mogelijk wanneer professionals niet worden gesteund door bestuurders en beleidsmakers van hun organisatie. Het is daarom belangrijk dat je goede randvoorwaarden opstelt, zodat zij goed hun werk kunnen doen. Ontwikkel daarom met professionals, beleidsmakers en bestuurders een gezamenlijke visie waar iedereen achter staat. Het is belangrijk om ook ketenpartners daarbij te betrekken. Zorg ook dat er tijd en ruimte is voor reflectie, innovatie en gezamenlijk leren. Dit betekent dat er binnen jullie organisatie een cultuur nodig is waarin leren en reflecteren vanzelfsprekend is.

Tips om aandachtsvolle zorg in de praktijk te brengen

Professionals kunnen met aandachtsvolle zorg vrijheidsbeperkende maatregelen voorkomen. De Six Core Strategy helpt je bij het ondersteunen van aandachtsvolle zorg. Deze beschrijft zes stappen:

  1. Eenduidig leiderschap: zorg voor een gedeelde visie en aanpak binnen alle lagen van de organisatie.
  2. Ontwikkeling van alternatieven: gebruik methoden om alternatieven voor vrijheidsbeperking te ontwikkelen, met aandacht voor implementatie en borging.
  3. Datagedreven leren: maak samen leren mogelijk door data te gebruiken. Met het systematisch verzamelen van gegevens over incidenten en noodsituaties worden patronen zichtbaar. Er ontstaat een leercyclus als de data met het team worden besproken en jullie er betekenis aan geven.
  4. Veilige werkomgeving: zorg voor een veilige werkomgeving waarin professionals zich veilig voelen om zich te uiten en de ruimte en het vertrouwen krijgen om te leren door coaching, supervisie en intervisie. 
  5. Samenwerken met anderen: betrek jongeren, ouders en belangrijke anderen van het gezin.
  6. Reflectie en evaluatie: bespreek incidenten met evaluatietechnieken waarbij het perspectief van het kind of de jongere en de professional centraal staan.

Lees ook

Alle pagina's over kleinschalig verblijf

Anne Addink

Vragen? Neem contact op met:

Drs. Anne Addink

Onderzoeker
a.addink@nji.nl