Wat is jeugdcriminaliteit?

Vormen van jeugdcriminaliteit

In de Monitor Jeugdcriminaliteit wordt jeugdcriminaliteit verdeeld in verschillende type delicten: geweldsmisdrijven, vermogensmisdrijven, vandalisme en misdrijven tegen de openbare orde en gezag, drugsmisdrijven, (vuur)wapenmisdrijven, verkeersdelicten, cyber- en gedigitaliseerde criminaliteit, en overige misdrijven.

Trends en ontwikkelingen

Onderzoek laat zien dat jeugdcriminaliteit in de afgelopen jaren is gedaald. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de Monitor Jeugdcriminaliteit, die elke twee tot drie jaar gepubliceerd wordt. Tussen 2015 en 2020 is jeugdcriminaliteit in alle leeftijdsgroepen die onderzocht worden, gedaald. Ook het aandeel jeugdige verdachten en strafrechtelijke daders is gedaald. Deze daling is ook in andere landen zichtbaar. In Nederland is jeugdcriminaliteit wel sterker afgenomen dan in landen als Duitsland en Luxemburg. Een uitgebreid overzicht per type delict vind je terug in de meest recente editie van de Monitor Jeugdcriminaliteit.

Ondanks deze algemene daling zijn er specifieke vormen van jeugdcriminaliteit die juist stijgen. Of waarover zorgelijke signalen vanuit de praktijk worden gedeeld. We beschrijven hier de trends rond wapendelicten, drugscriminaliteit en criminele uitbuiting.

Wapendelicten

In de laatste jaren lijkt er een toename te zijn van het aantal wapendelicten onder minderjarigen en jongvolwassenen. Zo blijkt uit de Monitor Jeugdcriminaliteit dat vanaf 2019 het aantal verdachten van een wapendelict is toegenomen.  

Hierbij gaat het ook vaak over messenbezit en -gebruik onder jongeren. Zo rapporteert de politie een toename van het aantal jonge verdachten van steekincidenten. In 2017 waren er bijna 400 verdachten tussen 12 en 22 jaar oud. In 2021 waren dit er 640. Vaak wordt hierbij een link gelegd met het verschijnsel van drillrap. Maar in de onderzoeken die hiernaar zijn uitgevoerd, bijvoorbeeld door de Erasmus Universiteit Rotterdam, komt geen directe oorzaak-gevolgrelatie naar voren.   

Drugscriminaliteit

In deze tijd is er veel aandacht voor jongeren die betrokken zijn bij drugscriminaliteit. Denk bijvoorbeeld aan jongeren die drugspakketjes bezorgen, drugs uit containers in de Rotterdamse haven halen, of zelf als dealer betrokken zijn bij drugshandel.

Op basis van wat jongeren zelf rapporteren over hun betrokkenheid bij het aantal drugsdelicten lijkt dit tussen 2015 en 2020 stabiel te zijn. Daadwerkelijke gegevens over het aantal jongeren dat hiervan verdacht wordt, laten een meer wisselend beeld zien: tussen 2015 en 2019 daalt het, in 2019 stijgt het aantal jongeren en in 2020 daalt het weer. Het aantal jongeren dat daadwerkelijk veroordeeld wordt voor een drugsdelict is in het algemeen stabiel in de periode 2015 tot 2020. Alleen onder 16- tot 18-jarigen neemt het aantal vanaf 2019 toe.  

Criminele uitbuiting

Criminele uitbuiting is een vorm van mensenhandel. Hierbij wordt een persoon door iemand anders gedwongen om strafbare feiten te plegen. Slachtoffers worden bijvoorbeeld ingezet als geldezel of katvanger, waarbij hun bankrekening wordt gebruikt om geld wit te wassen. Ook kunnen mensen gedwongen worden om druggerelateerde misdrijven te plegen, zoals het vervoeren van drugspakketten. Als personen gedwongen worden om crimineel gedrag te plegen, is het vaak onduidelijk of ze dader of slachtoffer zijn.

Veel jongeren die te maken hebben met criminele uitbuiting blijven buiten zicht van hulpverleners of politie. Vaak durven ze niet om hulp te vragen, omdat ze zich schamen of omdat ze gechanteerd of bedreigd worden. Dit blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM). In een periode van twee jaar werden er 68 slachtoffers officieel geregistreerd. Maar op basis van een grote uitvraag onder eerstelijnsprofessionals blijkt dat er bij minimaal 2.500 jongeren het vermoeden is dat zij slachtoffer zijn van criminele uitbuiting.

Jeugdstrafrecht

Jongeren die een strafbaar feit hebben gepleegd, worden bestraft via het jeugdstrafrecht. Dit is bedoeld voor jongeren tussen 12 en 18 jaar. Jongeren tussen 18 en 23 jaar kunnen ook bestraft worden via het jeugdstrafrecht. Bijvoorbeeld als een jongere een laag ontwikkelingsniveau heeft. Andersom kunnen jongeren van 16 en 17 jaar onder bepaalde omstandigheden worden berecht via het volwassenenstrafrecht. Jongeren onder de 12 jaar hebben officieel geen strafrechtelijke verantwoordelijkheid en zijn niet vervolgbaar.