Samenwerken met het informele netwerk in de jeugdbescherming

Veiligheid is verantwoordelijkheid van iedereen

Het betrekken van het informele netwerk kan lastig zijn wanneer je werkt met gezinnen waar directe of structurele onveiligheid speelt. Maar het is onmogelijk om onveiligheid alleen op te lossen. Het is een gedeeld probleem van het gezin, de betrokken professionals en het informele netwerk. Ga voor een goede inschatting van de veiligheid in gesprek met de mensen die daar het best zicht op hebben. Dat zijn de mensen die aanwezig zijn als zich een onveilige situatie voordoet, zoals familie, buren en vrienden. 

Lees meer bij Samen werken aan veiligheid.

Netwerk activeren, opbouwen of uitbreiden

Uit onderzoek blijkt dat het informeel netwerk vaker en actiever betrokken kan worden bij de hulpverlening dan op dit moment gebeurt. Zo ook bij de jeugdbescherming. Betrek het informeel netwerk vanaf de start, bijvoorbeeld door bij de eerste uitnodiging al te vragen of het gezin iemand mee wil nemen naar het gesprek. Daarnaast valt winst te behalen door bij het opstellen van het plan en de doelen samen met het gezin te kijken naar wat het informele netwerk daarin kan betekenen.

Niet ieder gezin heeft een steunend netwerk en sommige gezinnen willen niet dat zij betrokken worden bij de hulpverlening. Voor ouders kan schaamte, het gevoel te falen of anderen niet tot last willen zijn een rol spelen. Onderzoek of deze belemmeringen aan de orde zijn. Het blijft balanceren tussen het stimuleren van jongeren of ouders in het betrekken van hun netwerk en het respecteren van hun wens hierin. Soms heeft dit meer tijd nodig. Blijf dus zoeken naar mogelijkheden om informele steun te organiseren en ze hiervoor te motiveren. Het belangrijkste is dat de ondersteuning door het netwerk aansluit bij de behoeften van de jongere of ouder.

Is er geen of een klein netwerk? Denk dan hieraan:

• Begin klein en verken of er in ieder geval één persoon beschikbaar is. Dit kan ook iemand uit een formeel netwerk zijn.
• Benut collectieve initiatieven zoals buurtgezinnen, steunouders, Samen Oplopen of Home-Start.
• Kijk samen met het gezin wat zij nodig hebben om een netwerk op te bouwen en onderhouden. Bijvoorbeeld door het versterken van sociale en relationele vaardigheden, zoals communiceren, inleven in de ander, conflicten oplossen of steun leren vragen.
• Focus niet alleen op bestaande contacten, maar ook aan de opbouw of uitbreiding van het netwerk.

Mensen uit het netwerk kunnen ook een risico zijn. Bijvoorbeeld bij een onveilig informeel netwerk waarin regelovertredend gedrag, drugsgebruik, of crimineel gedrag gebruikelijk is. Bedenk dan dat als iemand belangrijk is voor het gezin, deze persoon waarschijnlijk ook invloed heeft op het gezin en de kinderen. Onderzoek hoe je deze persoon toch kunt betrekken en wijs diegene niet direct af.

Meer informatie:

Handreiking Kwetsbare gezinnen en de vertrouwde mensen om hen heenHoe breng ik samen met het gezin het sociale netwerk in kaart?Wat is sociale steun?Het kaart-praatspel Wie is voor jou belangrijk?

Samenwerken met mensen uit het informele netwerk 

Een goede samenwerking met de mensen uit het informele netwerk vraagt om gelijkwaardigheid en maatwerk. Jullie zijn gelijkwaardig maar verschillen in kennis, ervaring en vaardigheden. Zie ze als gesprekspartner en adviseur en niet alleen als informant. Jullie zullen het niet altijd eens zijn.

Bedenk samen wat nodig is en hoe je tot verandering komt. De wijze waarop de samenwerking vorm krijgt bepaal je samen. Ook moet die steeds aangepast worden aan de situatie, mogelijkheden en behoeften van jongeren en hun gezin. Wat werkt?

• Regelmatig informeel contact om een samenwerkingsrelatie op te bouwen en op één lijn te komen. Ontmoet elkaar bij het gezin, vanuit het gezin geldt: praat niet over ons zonder ons.
• Openheid, eerlijkheid en gelijkwaardigheid als grondhouding.
• Maak duidelijk wat ieders rol is tijdens en na afloop van het hulpverleningstraject om rolverwarring te voorkomen.
• Overweeg psycho-educatie aan steunfiguren. Daardoor hoeven jongeren en ouders niet steeds alles uit te leggen en hebben ze minder last van schaamte.
• Bespreek met steunfiguren welke ondersteuning zij nodig hebben zodat ze een duurzame rol op lange termijn kunnen vervullen.