Opvoedingsondersteuning: tools voor wijkteams
Hoe kun je als wijkteammedewerker ouders bij de opvoeding ondersteunen? Hoe heb je oog voor de situatie van kinderen als ouders scheiden? Of als ouders kampen met psychische of verslavingsproblemen?
Voor kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking vraagt dit onderwerp mogelijk een iets andere benadering. Bij de tegel Licht verstandelijke beperking vind je specifieke tools voor deze doelgroep.
Informatie
Do’s en don’ts bij het stellen van grenzen - stappenplan, invulschema en voorbeelden
Hoe kun je ouders en opvoeders leren om met succes grenzen te stellen aan het gedrag van hun kind? Deze tool van PI Research bestaat uit do's en don'ts, een stappenplan, een invulschema en voorbeelden. Doel daarvan is dat ouders leren hun kind duidelijk te maken welk gedrag zij wel en niet accepteren. Dat geeft het kind veiligheid. Je kunt deze tool gebruiken in de begeleiding van ouders en opvoeders. Let er wel op dat je eerst aandacht besteedt aan het belonen van gewenst gedrag.
Do’s en don’ts bij scheiding - werkkaart
Soms hebben ouders en jongeren hulp nodig bij een scheiding of conflict tussen de ouders. Hoe voer je gesprekken in deze gezinnen? Adviezen daarover staan op deze werkkaart in de vorm van do's en don'ts. De werkkaart volgt de richtlijn Scheiding en problemen van jeugdigen. Zo kan je kinderen en ouders zo goed helpen om met een scheiding en conflicten om te gaan.
Hoe geef je je kind effectieve instructies? - hand-out
Het is voor ouders en opvoeders soms moeilijk om instructies te geven aan de kinderen. Deze hand-out van PI Research gebruik je bij het begeleiden van ouders en opvoeden bij het geven van instructies. In de hand-out voor ouders staat wat hierbij belangrijk is, zoals dat ze duidelijk zijn over het gedrag dat ze van het kind verwachten. Voordat je de hand-out inzet, bepalen je eerst samen met ouders welke regels zij aan hun kind willen stellen.
Hoe prijs en beloon je kinderen? - hand-out
Op welke manieren kun je ouders en opvoeders helpen die hun kind gewenst gedrag willen aanleren? In deze hand-out van PI Research staat hoe ze dat kunnen doen door het kind te prijzen of te belonen. Uitgelegd wordt waarom het belangrijk is om gewenst gedrag aan te moedigen. Ook staan er voorbeelden in van goede manieren om te prijzen en te belonen. Zo zorgen ouders voor een positief en veilig klimaat in huis, waardoor kinderen sneller en makkelijker nieuwe dingen leren.
In gesprek
Ontwikkelingsaspecten en omgevingsinteractie per leeftijdsfase - schema
Hoe bespreek je vragen van kinderen en jongeren over hun ontwikkeling en opvoeding? Dit schema van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid geeft een overzicht van de biologische, psychische en sociale ontwikkeling van een kind. Voor elke leeftijdsfase weet je wat een kind of jongere nodig heeft en hoe de interactie is met hun omgeving. Niet alle kinderen doorlopen dezelfde ontwikkeling. Door naar het geheel te kijken in deze tool krijg je inzicht in wat belangrijk is voor het kind. Je kunt deze tool ook gebruiken om samen terug te kijken op de ontwikkeling die een kind heeft doorgemaakt of om vooruit te kijken.
Tips bij mediaopvoeding - toolbox
Wil je met ouders en andere opvoeders praten over het mediagebruik door jongeren? Op de tipsheets uit de Toolbox Media? Gewoon opvoeden! van het Nederlands Jeugdinstituut staan adviezen en tips voor kinderen van alle leeftijden. Die zijn bedoeld om de positieve effecten van mediagebruik te vergroten en de risico's ervan te beperken. Gebruik ze voor het beantwoorden van vragen van ouders en andere opvoeders over mediagebruik, bijvoorbeeld hoeveel tijd online verantwoord is en wat de invloed is op de ontwikkeling van kinderen.
Signalering en screening
De viervensters - analysemodel
Hoe breng je de situatie in een gezin of rond een kind of jongere overzichtelijk in kaart? Met dit analysemodel van VanMontfoort kun je informatie ordenen, analyseren en wegen. Hier trek je vervolgens conclusies uit. Daarvoor kijk je met ouders of opvoeders en kinderen door vier 'vensters' naar de situatie: de mensen, feiten, hoe je de situatie afweegt en de volgende stappen die genomen worden. Zo krijgen jullie zicht op hoe het met het gezin gaat. Je kunt het model ook inzetten bij besluitvorming, bijvoorbeeld over het wel of niet inschakelen van specialistische hulp.
Het werken met de schaalvraag - handleiding
Hoe maak je kinderen, jongeren of opvoeders bewust van de vooruitgang die ze geboekt hebben en wat nodig is voor de volgende stap? Door hen op een schaal van 0 tot 10 voor de bestaande situatie een cijfer te laten geven. Deze tool van VanMontfoort geeft uitleg over hoe je zulke schaalvragen op verschillende momenten in de hulpverlening kunt gebruiken. Bijvoorbeeld om te vragen hoe veilig iemand zich voelt of hoe gemotiveerd iemand is om iets te veranderen.
Informatie over dagelijks leven - weekkaart
Wil je een beter beeld krijgen van het dagelijks leven van jongeren vanaf tien jaar of volwassenen? Met de Weekkaart van PI Research verzamel je in korte tijd informatie over hun activiteiten, contacten met anderen en dingen die zij als stressvol of juist als leuk en ontspannend ervaren. De Weekkaart geeft inzicht in de verhouding tussen inspanning en ontspanning in iemands leven en in de verhouding tussen draagkracht en draaglast. Zo weet je hoe het dagelijks leven van een jongere of ouder eruitziet.
Intake en begeleiding bij scheiding - werkkaart
Hoe begeleid je kinderen, jongeren of gezinnen die te maken hebben met een scheiding of een ernstig conflict tussen de ouders? Daarover gaan de twee werkkaarten van deze tool. Ze volgen de richtlijn Scheiding en problemen van jeugdigen. Werkkaart 1 gaat over het intakegesprek en gebruik je bij de voorbereiding. Werkkaart 2 helpt je bepalen welke begeleiding nodig is.
Signalen herkennen bij kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP/KOV) - werkkaart
Wil je weten welke gevolgen sommige kinderen kunnen hebben door de psychische problemen of verslaving van hun ouders? Gebruik dan deze werkkaart om per leeftijdsfase signalen te herkennen en eventueel hulp te bieden. Deze kinderen en jongeren hebben zelf een verhoogde kans op problemen in hun ontwikkeling en opvoeding. De werkkaart hoort bij de richtlijn Kinderen van ouders met psychische en/of verslavingsproblemen (KOPP/KOV). Werk voor een uitgebreidere screening samen met een gedragswetenschapper.
Aanpak
Begeleiding van ouders en jongeren - thermometertool
Hoe krijgen jongeren of ouders meer grip op heftige emoties of destructief gedrag? Met de getekende Thermometer van PI Research kun je hen leren kijken naar hoe hun gevoelens en gedrag zich ontwikkelen. Daardoor ontdekken ze hoe gevoelens, zoals angst en boosheid, of gedrag, zoals drankgebruik zich opbouwen. Met de bijbehorende 'eerste hulp-kaart' leer je ze beter om te gaan met risicovolle situaties door ze te vermijden of op tijd te verlaten.
Gedragsoefening: vaardigheidstraining voor kind, jongere of opvoeder - instructie
Hoe zorg je dat kinderen, jongeren of ouders hun gedrag veranderen? Met deze gedragsoefening train je sociale of cognitieve vaardigheden die iemand nodig heeft om zich anders te kunnen gedragen. Je vraagt naar situaties waarover iemand niet tevreden is, benoemt het gedrag en oefent met ander gedrag. Zo leer je een kind, jongere of ouder een nieuwe vaardigheid. Je kunt deze tool van PI Research inzetten wanneer de omgang tussen een kind of jongere en een opvoeder niet goed verloopt. Samen kunnen jullie dan bekijken hoe het anders kan.
Gesprekstechniek Probleem Oplossen voor jeugdhulpverleners - stappenplan
Problemen oplossen is niet altijd makkelijk. Met dit stappenplan van PI Research leer je jongeren of ouders om dat zelf te doen. Het stappenplan Probleem Oplossen stimuleert hen om na te denken over verschillende oplossingen voor een probleem. Je brengt samen de voor- en nadelen in kaart en laat hen een oplossing kiezen die hen het meeste aanspreekt. Daarbij kunnen ze iemand uit hun netwerk vragen om mee te denken. Zo vergroot je de kans dat zij deze aanpak voortaan in verschillende situaties zelf gebruiken.
Het effectief inzetten van huiswerkopdrachten - tips en stappenplan
Het is handig als ouders, kinderen of jongeren opdrachten hebben om wat zij hebben geleerd tijdens de hulpverlening thuis toe te passen. Deze tool van PI Research bestaat uit tips voor huiswerkopdrachten en een stappenplan voor het geven en nabespreken ervan. Het doel is dat ze thuis aan de slag te gaan met wat ze tijdens de hulpverlening hebben besproken. Je kunt deze tool gebruiken als aanvulling op de hulp die je kinderen, jongeren of ouders geeft. Door de opdrachten na te bespreken kun je peilen of de hulp werkt.
Het maken van beloningskaart voor een kind - stappenplan
Hoe leer je ouders en opvoeders om aandacht te besteden aan gewenst gedrag van hun kind, en niet alleen aan ongewenst gedrag? Met dit stappenplan van PI Research leer leer je ouders en opvoeders van kinderen vanaf drie jaar in twaalf stappen hoe ze de beloningskaart kunnen inzetten om gewenst gedrag te belonen. Hierdoor kunnen ze hun kind stimuleren om dat gedrag vaker te laten zien, zowel thuis als op school of op straat. Je kunt de beloningskaart ook zelf gebruiken in de begeleiding van kinderen, jongeren en ouders.
De toolbox Wijkteams werken met jeugd is een samenwerking van het Nederlands Jeugd Instituut, Movisie, Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie, Landelijk Kenniscentrum LVB, VanMontfoort en PI Research.
