Wat speelt er rond schoolverzuim en aanwezigheid?

Landelijke ontwikkelingen

In 2022 heeft het ministerie van OCW drie actielijnen gepresenteerd waarmee het wil werken aan het terugdringen van verzuim en thuiszitten:

1. Ieder kind wordt gezien doordat we aanwezigheid centraal stellen
2. We bieden ieder kind een echt passend aanbod
3. Digitaal afstandsonderwijs voor kinderen en jongeren die geen volledig onderwijs op school kunnen volgen

Kamerbrief over uitwerking verzuimaanpak

1. Ieder kind wordt gezien doordat we aanwezigheid centraal stellen

Eind november 2024 heeft staatssecretaris Mariëlle Paul voor primair en voortgezet onderwijs het wetsvoorstel Terugdringen schoolverzuim naar de Tweede Kamer gestuurd. Het wetsvoorstel beoogt schooluitval in het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs beter in beeld te krijgen, te voorkomen en terug te dringen.

Voorkomen en verminderen langdurige afwezigheid leerlingen en mbo-studentenWet terugdringen verzuim

Het wetsvoorstel is een van de maatregelen waar het ministerie aan werkt bij het terugdringen van verzuim. De brief Passend onderwijs: blijven bouwen aan de basis op orde gaat in op meer ruimte voor flexibiliteit en maatwerk, en ruimte voor onderwijs voor niet-ingeschreven jongeren. Ook behandelt de brief onderwerpen die samenhangen met verzuim:

• Verbeteraanpak passend onderwijs
• Versterking en verbinding onderwijs en zorg (experiment onderwijs-zorgarrangementen)
• Wachtlijsten gespecialiseerd onderwijs
• De beweging naar inclusief onderwijs

Onderzoek

Het consortium KBA Nijmegen, Oberon en Kohnstamm Instituut deed in opdracht van het ministerie van OCW onderzoek naar voorgenomen wetswijzigingen rond verzuimbeleid en registratieplicht voor scholen. Daaruit blijkt dat er in het veld veel overeenstemming is over de inhoud van het wetsvoorstel. Bijvoorbeeld over de omslag van verzuim naar aanwezigheid, de noodzaak van een eenduidige registratie en om geoorloofd en ongeoorloofd verzuim in samenhang te bezien.

In het Kamerdebat over passend onderwijs op 29 mei meldde staatssecretaris Paul dat er voorjaar 2025 een onderzoek komt naar de oorzaken van het absolute verzuim door thuiszitters. Met als doel een beter beeld te krijgen van de oorzaken van absoluut verzuim en de maatregelen die kunnen bijdragen aan het tegengaan hiervan.

2. We bieden ieder kind een echt passend aanbod

• De subsidieregeling WEL in ontwikkeling is bedoeld voor kinderen en jongeren die niet in het onderwijs zijn ingeschreven. Samenwerkingsverbanden krijgen middelen om deze kinderen onderwijs aan te bieden. De regeling wordt uitgevoerd door Gedragswerk.

• In 2025 treedt de Wet versterking positie ouders en leerlingen in passend onderwijs in werking. Deze wet regelt dat elk samenwerkingsverband vanaf 1 januari 2025 een ouder- en jeugdsteunpunt moet hebben. Per 1 augustus 2025 komt het schoolondersteuningsprofiel te vervallen en moet het ondersteuningsaanbod in de schoolgids worden opgenomen. Daarnaast krijgen leerlingen per 1 augustus 2025 hoorrecht over het ontwikkelingsperspectief.

Informatie over Wet versterking positie ouders en leerlingen (Steunpunt Passend Onderwijs)

• In het experiment onderwijs-zorgarrangementen werken onderwijs- en zorgpartijen samen ten behoeve van jongeren die dreigen uit te vallen van school, al uitgevallen zijn of vrijgesteld zijn van onderwijs op grond van psychische of lichamelijke gronden.

3. Digitaal afstandsonderwijs

Het actieprogramma Digitale School van het ministerie van OCW moet scholen helpen de mogelijkheden van digitaal afstandsonderwijs zo goed mogelijk te benutten voor leerlingen die niet of niet volledig naar school kunnen. Afstandsonderwijs kan jongeren die tijdelijk minder belastbaar zijn, verbinden met het onderwijs en vaak ook met hun eigen klas.

Regionale ontwikkelingen

Regionaal werken steeds meer scholen aan schoolaanwezigheid om verzuim en thuiszitten terug te dringen. Met een schoolbrede pedagogische aanpak werken ze in en om de school samen voor de bevordering van aanwezigheid.

Schoolaanwezigheid is onderdeel van het kwaliteitsbeleid. Op basis van data-analyse en bespreking wordt op een gestructureerde wijze gewerkt om de aanwezigheid op school te stimuleren en de verbinding met onderwijs te behouden. Deze projecten voeden de landelijke ontwikkelingen. Meer informatie over schoolaanwezigheid vind je op de pagina Schoolaanwezigheid van leerlingen stimuleren.

Voorbeelden van regio's die werken aan schoolaanwezigheid

Regio Twente

De Twentse Belofte werkt sinds enkele jaren stapsgewijs aan een schoolaanwezigheidsaanpak voor alle scholen in de regio Twente. Uitgebreide informatie over visie, instrumenten, schoolaanwezigheidskaarten en video's vind je op de website van het project schoolaanwezigheid (Twentsebelofte.nl).

Regio Brabant Oost

De Berkenschutse, een onderwijsexpertisecentrum voor speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs (o.a. langdurig zieke kinderen), werkt met het LANS: Leerlingen Allemaal Naar School. Binnen LANS wordt op een gestructureerde wijze verzuim in beeld gebracht en geduid. Onderzoek ondersteunt de aanpak. Er wordt samengewerkt met diverse partners in de regio.

Webinar 'Naar school? Ja toch!' door Evelyne Karel, gz-psycholoog bij de Berkenschutse

Regio Alkmaar

Op drie scholen in de regio Alkmaar is een proeftuin schoolaanwezigheid gestart. Het is de bedoeling dat komende jaren steeds meer scholen aansluiten. De aanpak wordt gedragen door ondersteuningscoördinatoren en netwerkpartners binnen het samenwerkingsverband en het team jeugdhulp op school die vanuit vergelijkbare principes werken.

Bericht over protocol schoolaanwezigheidVideo proeftuin schoolaanwezigheid

Ondersteuning

De omslag van verzuim naar schoolaanwezigheid wordt actief ondersteund door Ingrado, de vereniging voor leerplicht, en Doorstroompunt. Leerplichtambtenaren zetten zich steeds meer preventief en ondersteunend in. Op de website van Ingrado vind je meer informatie.

Op initiatief van Steunpunt Passend Onderwijs en in samenwerking met Ingrado, NCJ, BiOND en de LBBO vonden bijeenkomsten plaats van de ontwikkelgroep Werken aan aanwezigheid. Tijdens deze bijeenkomsten is een start gemaakt met het verschuiven van de focus van verzuim naar aanwezigheid. Lees meer over de opbrengsten van de ontwikkelgroep in de publicatie Aan de slag met schoolaanwezigheid van het Steunpunt Passend Onderwijs.

Kennisnetwerk Schoolaanwezigheid

Het Kennisnetwerk Schoolaanwezigheid (KNSA) wordt gefaciliteerd door het NJi en het Steunpunt Passend Onderwijs. Het komt drie keer per jaar bij elkaar rond een thema dat te maken heeft met schoolaanwezigheid. Leren van en met elkaar is de kernactiviteit van het kennisnetwerk. Met wetenschappers, professionals en jongeren wordt vanuit verschillende perspectieven naar schoolaanwezigheid gekeken. De kennisontwikkeling tussen wetenschap en praktijk staat daarbij centraal.

Meer informatie

Samen werken aan aanwezigheid (Aanwezigopschool.nl)