Kwaliteit van voorschoolse educatie bevorderen

Wat houdt kwaliteit van voorschoolse educatie in?

De kwaliteit van voorschoolse educatie kun je indelen in twee soorten: structurele kwaliteit en proceskwaliteit. Volgens onderzoekers zijn beide soorten van invloed op de ontwikkeling van kinderen.

Structurele kwaliteit

De structurele kwaliteit binnen voorschoolse educatie gaat over de voorwaarden die nodig zijn om kwaliteit te garanderen, zoals:

• De inrichting van de ruimte, bijvoorbeeld of die hygiënisch en ruim genoeg is.
• De kennis en het opleidingsniveau van de pedagogisch medewerkers.
• Het pedagogisch beleidsplan.
• De toepassing van een doelgericht programma.
• De groepsgrootte en samenstelling.

Proceskwaliteit

De proceskwaliteit gaat over de interactie tussen kinderen in de groep en de pedagogisch medewerker. Dit is doorslaggevend voor de kwaliteit van voorschoolse educatie. Hiervoor is belangrijk in hoeverre de interactie tussen kinderen onderling en tussen kinderen en pedagogisch medewerkers stimulerend werkt. De relatie van de professional met het kind heeft zelfs meer invloed op de kwaliteit dan het vakdidactisch handelen van die professional. Proceskwaliteit heeft twee vormen: emotionele kwaliteit en educatieve kwaliteit.

1. Emotionele kwaliteit

Emotionele kwaliteit gaat over de sfeer in de groep. Stimuleert die tot ontwikkelen en leren? Reageren pedagogisch medewerkers responsief en sensitief op de kinderen: herkennen ze signalen en doen ze daar iets mee? Volgen ze hen en spelen ze ook flexibel in op wat er dagelijks gebeurt?

2. Educatieve kwaliteit

Educatieve kwaliteit gaat over het aanbod aan activiteiten in de groep, zoals voorlezen, liedjes zingen, spellen spelen en versjes lezen of maken. Stimuleren deze activiteit de taalontwikkeling, dagen ze kinderen uit en geven ze gerichte feedback waarmee ze een stap verder komen in hun ontwikkeling? Stemt de pedagogisch medewerker de plannen af op wat er in de directe omgeving gebeurt? En kan die zo nodig afwijken van het plan?

Uitdagingen voor de aanbieder

Soms komt de kwaliteit van voorschoolse educatie in gevaar als niet aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Een paar voorbeelden:

• Een ruimte die niet aantrekkelijk ingericht kan worden.
• Een tekort aan personeel of verloop van personeel zodat medewerkers geen band opbouwen met de kinderen.
• Kinderen die maar één dag op de opvang komen en daardoor de interactie met andere kinderen missen.

De uitdagingen voor de kwaliteit verschillen per locatie. Daarom is belangrijk dat je als organisatie of aanbieder in het pedagogisch beleidsplan overwegingen en keuzes opneemt om de effecten ervan zo klein mogelijk te maken.

Wat kun je als gemeente doen om voorschoolse educatie te verbeteren?

Gemeenten spelen een belangrijke rol in het bevorderen van de kwaliteit van voorschoolse educatie. Dit kun je als gemeente op de volgende manieren doen:

• Neem een leidende rol. Gebruik de kennis van experts in het veld om de kwaliteit te verbeteren.
• Stel hoge ambities en aanvullende kwaliteitseisen. Maak op basis van een ambitieuze visie op de toekomst concrete doelen en eisen die de wettelijk omschreven basisvoorwaarden aanvullen. Bijvoorbeeld voor opbrengstgericht werken, kwaliteitszorg en pedagogische en educatieve kwaliteit. Voer jaarlijkse evaluaties uit, onder andere in het kader van de subsidieverantwoording en laat externe onderzoekers en een onafhankelijke toezichthouder onderzoeken of de doelen worden behaald.
• Maak voorschoolse educatie onderdeel van een integrale visie op onderwijs en zorg aan kinderen van 0 tot 12 jaar. Zorg ervoor dat er bij vorming van een Integraal Kindcentrum (IKC) nadrukkelijk aandacht is voor ontwikkelingsstimulering van het jonge kind van 0 tot 6 jaar.
• Zorg voor draagvlak en bouw goede relaties op. Dit is belangrijk op alle niveaus in de gemeente. Zorg ook voor een goede relatie en gedeelde verantwoordelijkheid met de partners in de voorschoolse educatie. Het is belangrijk dat de betrokken partijen openstaan voor feedback, waardering hebben voor elkaars werk en ervaringen uitwisselen. Stabiliteit en continuïteit in de relaties zijn belangrijk. Concurrentie tussen kinderopvangorganisaties en schoolbesturen onderling kan de kwaliteitsontwikkeling verminderen.

In de Handreiking gemeentelijke kwaliteitszorg VVE-beleid van Oberon vind je meer informatie over het bieden van kwaliteit in de voorschoolse educatie. Deze helpt je bij het monitoren en evalueren van het huidige beleid en het op maat aan te passen waar nodig.

Meer informatie

Onderzoekskader 2021 voor het toezicht op de voorschoolse educatie en het primair onderwijs