Vraag en antwoord over vluchtelingen

De vluchtreis kan ingrijpend zijn geweest. Laat gevluchte kinderen en jongeren daarom in de eerste weken na aankomst eerst landen en tot rust komen. Laat hen ook vooral kind zijn. Bij aankomst in de opvang heeft het creëren van stabiliteit, rust en veiligheid prioriteit. Daarvoor helpt een zinvolle dagbesteding en een duidelijke dagstructuur.

Herkenbaar eten en contact met familie draagt ook bij aan een gevoel van veiligheid, net als een stabiele woonplek. Werk samen met ouders en versterk het contact tussen kinderen en ouders. Daarbij is het belangrijk dat vluchtelingenkinderen 'eigenaarschap' ervaren: dat zij ook 'nee' kunnen en mogen zeggen tegen hulp die ze aangeboden krijgen.

Misschien hebben gevluchte kinderen en jongeren een trauma opgelopen. Het is begrijpelijk als je je daar zorgen over maakt. Toch is het belangrijk is om je niet te snel te richten op traumatische of nare ervaringen. Doe je dat wel, dan kan dat zelfs riskant zijn. Besteed daarom in het begin geen actieve aandacht aan trauma. Het is belangrijk om eerst stabiliteit en veiligheid te creëren.

Vluchtelingen zijn mensen die in hun thuisland gegronde vrees hebben voor vervolging. Hun thuisland beschermt hen niet. Redenen voor vervolging zijn: godsdienst, politieke overtuiging, etniciteit, sociale groep, of de seksuele voorkeur van de vluchteling, aldus het Vluchtelingenverdrag uit 1951. Lees meer over vluchtelingen

Kinderen en jongeren die gevlucht zijn voor oorlogsgeweld hebben vaker problemen:

• Door wat zij hebben meegemaakt. Het ontvluchten van het thuisland en de lange weg naar Nederland hebben een grote invloed op het gezinsleven. Ze verliezen de band met het land van herkomst, terwijl ze nog amper een band hebben opgebouwd met het land van aankomst.
• Kinderen en jongeren en hun ouders, broers en zussen kunnen een post-traumatische stressstoornis hebben die van directe invloed is op het gezinsleven.
• De kans is groot dat kinderen en jongeren een onderwijsachterstand oplopen in Nederland. In eerste instantie wordt de achterstand groter omdat zij Nederlands moeten leren.
• De manier waarop onze samenleving nieuwkomers accepteert kan tot spanningen en soms problemen leiden. Voor vluchtelingen is het opbouwen van sociale relaties op school en in de wijk vaak erg lastig.

Een minderjarige die zonder ouders naar Nederland komt heet een alleenstaande minderjarige vreemdeling (AMV). Deze vluchteling kan met dezelfde problemen kampen als hierboven benoemd. Bovendien heeft deze jonge vluchteling geen veilige plek in de vorm van een eigen gezin. Een gezin dat als buffer en toevluchtsoord kan dienen.

De Factsheet jeugdhulp, algemene informatie over de (toegang tot) jeugdhulp voor asielzoekerskinderen en amv van de VNG beschrijft het proces van opvang en begeleiding van vluchtelingenkinderen. NIDOS heeft voor professionals een handreiking opgesteld over de begeleiding van alleenstaande minderjarige Oekraïense vluchtelingen.

Er is een verhoogd risico op het ontwikkelen van psychische problematiek zoals angst en depressie. Dat komt door de traumatische gebeurtenissen. Daaronder vallen niet alleen de gebeurtenissen in het land van herkomst, maar ook tijdens de vlucht en bij aankomst in het gastland.

In veel gevallen is psychische hulp niet nodig. Angst of somberheid zijn normaal voor kinderen en jongeren die pas gevlucht zijn. Het grootste deel, 80 tot 90 procent, veert zelf terug. Als angst of somberheid lange tijd aanhoudt en het functioneren belemmert, is het nodig om hulp in te schakelen. Blijf hen daarom goed observeren en let op signalen die wijzen op psychische problemen.

Lees meer op de website van het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie

Kinderen en jongeren zijn veerkrachtig. Ze hebben extra veerkracht nodig door hun kwetsbare positie en alles wat ze hebben meegemaakt. Ze kunnen hun veerkracht onder andere versterken door een goede lichamelijke conditie op te bouwen: met regelmatig sporten en een gezonde leefstijl. Ook een positief zelfbeeld wordt beschouwd als een belangrijke factor in het versterken van veerkracht. Verder kunnen religie, spiritualiteit en betekenisgeving de veerkracht van vluchtelingen versterken en dragen sociale steun en veerkrachtige rolmodellen er eveneens aan bij.

Als je vragen hebt over vluchtelingen, dan kun je terecht bij deze organisaties en online bronnen.

• Pharos
• Vluchtelingenwerk
• Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie