Sport & Cultuur mix: vrijetijdsbesteding voor ieder kind

In de afgelopen drie jaar hebben SportUtrecht en ZIMIHC, met financiële steun van gemeente Utrecht, een inspirerend initiatief opgezet: de Sport & Cultuur mix. Dit project zet sport- en cultuurmakelaars in om alle kinderen in Utrecht gelijke kansen te bieden op het gebied van vrijetijdsbesteding. Hiermee zorgen ze ervoor dat zoveel mogelijk kinderen in Utrecht samen kunnen spelen, leren en ontdekken, ongeacht waar ze vandaan komen of hoeveel geld hun ouders verdienen.

Aanleiding: het belang van vrijetijdsbesteding voor kinderen

Vooral in buurten waar mensen minder geld hebben, is het hebben van hobby's niet altijd vanzelfsprekend. Terwijl sport en cultuur voor ieder kind even belangrijk is. Het biedt kinderen onder andere kansen om te groeien, sociale vaardigheden te leren, samen te werken en om te gaan met winst en verlies. Daarnaast zijn clubs en verenigingen belangrijke aanvullingen op schoolkennis, waar kinderen nieuwe vaardigheden kunnen ontdekken en kunnen wennen aan nieuwe situaties.

'Gezinnen met weinig geld denken vaak dat ze zich geen hobby's kunnen veroorloven, waardoor kinderen beperkt worden tot eenvoudige activiteiten. Terwijl er veel meer mogelijk is.' – Sport- en cultuurmakelaar Kathelyn Spanjers (ZIMIHC).

Aanpak: samen sterker – sport en cultuur hand in hand

Verschillende buurten hebben verschillende behoeften. Sommige plekken hebben meer hulp nodig om kinderen te laten deelnemen aan sport en cultuur, terwijl andere plekken al veel mogelijkheden bieden, zoals danslessen, pianoles en hockey. Om alle kinderen gelijke kansen te bieden is samenwerking nodig tussen sport, cultuur, sociaal domein en onderwijs. De Sport & Cultuur mix helpt bij het verbinden van deze groepen, zodat ze beter kunnen samenwerken en elkaar kunnen ondersteunen.

'We leunen op de structuur van hoe sport is ingebed in Utrecht, zoals de buurtsportcoach, en verbreden deze met onder andere cultuur. Door te kijken naar de breedte van de activiteit, zoals het aanbieden van een andere sport of het uitnodigen van een tekendocent op het plein tussen de flats.' – Sport- en cultuurmakelaar Anne Rutten (ZIMIHC).

Bruggen bouwen tussen sport en cultuur

De sport- en cultuurmakelaars zijn als bruggenbouwers tussen sport en cultuur, sociaal domein en onderwijs. Samen vervullen ze de gemeentelijke opdracht. Door deze domeinen met elkaar te verbinden, maken ze gebruik van ieders krachten om zoveel mogelijk kinderen te bereiken die normaal gesproken minder in aanraking komen met sport en cultuur. Iedereen heeft een eigen beeld bij sport, cultuur of vrijetijdsbesteding. Om deze samenwerking voor elkaar te krijgen worden de domeinen regelmatig samengebracht om te overleggen, nieuwe te dingen uit te proberen en te leren van uitdagingen.

Experimenteren en spelen

De Sport & Cultuur mix zet vooral in op experimenteren en spelen. Door nieuwe ervaringen op te doen, ontdekken kinderen nieuwe activiteiten die leuk vinden en waar ze goed in zijn. Ieder kind is uniek, met verschillende talenten, vaardigheden en wensen. De mix van sport en cultuur zorgt ervoor dat je allerlei verschillende kinderen aanspreekt en ze kan inspireren om de vrijetijdsbesteding te kiezen die bij hen past. Inmiddels zijn er met de Sport & Cultuur mix een tal van activiteiten georganiseerd waarmee ze vele kinderen hebben bereikt.

'De ene keer denk je: Yes! Ik zie iemand bewegen die ik normaal gesproken niet zie bewegen en de andere keer zie je iemand schitteren op het toneel, terwijl diegene dat normaliter echt niet zou doen. Dat is zo waardevol.' – Sport- en cultuurmakelaar Kathelyn Spanjers (ZIMIHC).

Voorbeelden van activiteiten
  • De sport en cultuurparade naar aanleiding van Utrecht 900: Hierbij waren verschillende sport- en cultuuraanbieders per Utrechtse wijk aangesloten. Onder begeleiding van een Dj-bus gingen ze naar locaties als Leidsche Rijn, Kanaleneiland, Zuilen en Overvecht. Hier konden kinderen kennismaken met diverse sport en cultuurvormen en het direct uitproberen. Zat er iets tussen wat ze leuk vonden, dan konden ze ter plekke informatie krijgen over de club vanuit de aanbieder of sport en cultuurmakelaar. Ook was er direct informatie beschikbaar over de mogelijkheden van het jeugdfonds. 
  • De sport en cultuurtas voor thuis, in coronatijd.
  • Winter op Dreef
  • De Zomer Express
  • Een graffitikunst activiteit: Een graffitikunstenaar werd uitgenodigd om samen met kinderen kunst te maken op een plein. Tijdens deze activiteit merkten ze op dat een meisje bijzonder enthousiast was en een natuurlijk talent leek te hebben. Dit leidde tot een gesprek met haar en haar moeder. Ze kwamen erachter dat er binnenkort een Street Culture Club zou starten in de buurt en stelden voor om het meisje hieraan deel te laten nemen. Dit voorbeeld benadrukt het belang van dergelijke activiteiten om contact te leggen met gezinnen en kansen te bieden aan kinderen om hun interesses te ontdekken en te volgen.
  • Museumnacht: Er worden niet alleen activiteiten voor kinderen georganiseerd. Maar ook voor gezinnen. Zo werd er vorig jaar voor het eerst een museumnacht georganiseerd. Met tourbussen gingen ze naar musea. Veel gezinnen waren nog nooit in een museum geweest en zouden dat waarschijnlijk nooit uit zichzelf hebben gedaan. Hierdoor konden hele gezinnen kennismaken met kunst en cultuur. Sociaal werk en de buurtsportcoach waren ook bij de museumnacht betrokken en zorgden voor de toeleiding.

Aandachtspunten voor een succesvol sport- en cultuuraanbod

Anne en Kathelyn geven een aantal tips voor het creëren van een succesvol sport- en cultuuraanbod.

Samenwerken

Het verkrijgen van toegang tot kinderen die vanuit huis en omgeving niet meekrijgen om iets met sport en cultuur te doen, is niet altijd eenvoudig. Samenwerking is daarom noodzakelijk. Zo vergroot je je kennis van sport en cultuur, ontdek je sneller waar de doelgroep zich bevindt en hoe ze het beste benaderd kunnen worden.

Wegnemen van drempels

Er zijn diverse drempels die kinderen weerhouden om deel te nemen aan sport en cultuur. Het is daarom belangrijk om samen te komen met alle betrokken partners en deze drempels in kaart te brengen. Zo hebben ze met de Sport & Cultuur mix elf drempels geïdentificeerd.

De verschillende organisaties begrijpen

Besef dat de verschillende betrokken partijen vaak verschillende vaktalen spreken. Neem de tijd om elkaar te begrijpen en gemeenschappelijke doelen vast te stellen, terwijl je ook rekening houdt met individuele belangen.

Betrek de ouders

Ouders spelen een belangrijke rol in het leven van kinderen. Het is daarom belangrijk om ze te betrekken bij de activiteiten en hen te laten begrijpen waarom sport en cultuur waardevol is voor hun kinderen. Reik hen opties voor vrijetijdsbesteding aan en help ze in het maken van contact, in plaats van ze enkel door te verwijzen.

Zorg voor toegankelijke communicatie

Maak persoonlijk contact met ouders en zorg voor toegankelijke communicatie, zoals via WhatsApp-groepen, of flyers met visuele informatie voor ouders met taalbarrières.

Zoek verbinding met leraren en sociaal werkers

Werk samen met leraren en sociaal werkers om sport en cultuur te integreren in hun leer- en ontwikkelproces.

Maak gebruik van openbare plekken

Organiseer activiteiten op openbare locaties om kinderen en ouders te bereiken, zoals het buurthuis, pleintjes, speeltuinen tussen flats, grasveldjes.

Wees geduldig en flexibel

Niet alle ideeën zullen meteen succesvol zijn. Wees bereid om aanpassingen te maken en te leren van ervaringen, waarbij flexibiliteit en geduld essentieel zijn.

Elf drempels die kinderen weerhouden om deel te nemen aan sport en cultuur
  1. Sociale omgeving: Er zijn kinderen die vanuit hun sociale omgeving allerlei handvatten aangereikt krijgen in het vinden van passende vrijetijdsbesteding. Ouders die hen begeleiden naar diverse verenigingen, buren die ze een keer meenemen naar de vereniging, of de school die kinderen actief inspireert over wat er mogelijk is. Maar er zijn ook kinderen die niet vanuit hun sociale omgeving gestimuleerd worden om te onderzoeken wat ze zouden willen doen in hun vrije tijd. 
  2. Budget: Bij het ene gezin is er wel geld voor vrijetijdsbesteding, bij het andere gezin niet. Er zijn in sommige steden fondsen voor gezinnen die zelf geen budget hebben voor vrijetijdsbesteding van kinderen. De kennis over deze fondsen is niet bij iedereen aanwezig. Daarnaast moet er bij fondsen vaak aanspraak gemaakt worden op een intermediair, een professional uit het sociaal domein, zorg of onderwijs. Het is niet voor iedereen helder waar ze zo'n intermediair kunnen vinden. 
  3. Fysieke omgeving: Het gebrek aan mogelijkheden in vrijetijdsbesteding in de nabije leefomgeving. Soms zijn er in de nabije omgeving van een kind wel mogelijkheden in vrijetijdsbesteding, maar past dat niet bij de voorkeuren van de vorm van vrijetijdsbesteding van het kind zelf. Bijvoorbeeld: Er is een kind in een wijk die heel graag op theaterles zou willen, maar in de wijk waar het kind woont is er alleen voetbal en blokfluitles. Er zijn ook situaties waarin het aanbod erg goed past in de omgeving en er een inschrijfstop is, omdat de vereniging vol zit. 
  4. Tijd: hebben ouders of verzorgers tijd om een kind te brengen en te halen naar een vrijetijdsbesteding? Daarnaast is de factor tijd ook voor het kind belangrijk. Moet er veel huiswerk gemaakt worden en kost dat het kind veel tijd, dan kan dat een drempel vormen. 
  5. Gezinssamenstelling: Of een kind deel uitmaakt van een gezin van in totaal twee of, bijvoorbeeld vijf kinderen is van invloed op de vrijetijdsbesteding van de kinderen in het gezin. Dat hangt namelijk samen met het budget vanuit het gezin en de mogelijkheden in halen of brengen van kinderen naar de vereniging. Is het een eenoudergezin of zijn er meerdere opvoeders in huis? Ook dat is van belang. De rol van het kind in een gezin is een factor die onder andere verbonden kan zijn aan de grootte van het gezin, maar ook aan de culturele achtergrond van het gezin. Pels en De Haan (2003) beschreven, bijvoorbeeld dat Marokkaanse jongens meer vrijheid hebben dan meisjes, omdat er bij meisjes vanuit de ouders meer verwachtingen zijn van hun rol binnen het gezin. Als een kind mantelzorger is binnen het gezin kan dat er ook voor zorgen dat het lastiger is om vrijetijdsbesteding te organiseren.
  6. Beperkingen: Zowel de geestelijke als fysieke beperkingen van een kind kunnen er voor zorgen dat er drempels zijn in deelname aan een vereniging. 
  7. Leeftijd: Bij veel verenigingen zit een minimale leeftijdsgrens verbonden aan deelname van de vereniging. Het kan ook zijn dat er geen leeftijdsgenoten op de vereniging zitten, waardoor lid worden niet mogelijk is. Er zijn namelijk vele vormen van vrijetijdsbesteding die beoefend alleen worden met leeftijdsgenoten, in verband met verschillen in emotionele en fysieke niveaus. 
  8. Gender: Vooral bij sport is er een scheiding tussen jongens en meisjes. De sekse van een kind kan een drempel vormen voor deelname in vrijetijdsbesteding. Genderneutrale kinderen en kinderen in transitie kunnen een drempel voelen ergens bij te horen, omdat het aanbod alleen gericht is op meisjes óf jongens. In de focuswijken van U Make & Move zijn er bijvoorbeeld veel meiden die niet sporten.
  9. Religie: Vanuit religie kunnen er drempels zijn in de keuze van vrijetijdsbesteding. Sommige vormen van vrijetijdsbesteding worden bijvoorbeeld uitgesloten bij bepaalde religies. 
  10. Taal: Slechte taalbeheersing van de ouders kan het spannend maken om mee te doen of ertoe leiden dat bepaalde informatie niet begrepen wordt.
  11. Afkomst of cultuur: Als kinderen zich kunnen identificeren met andere deelnemers leidt dat vaak sneller tot het delen van interesses. Als er dus leeftijdsgenoten met eenzelfde soort achtergrond ontbreken bij een bepaalde vereniging, kan dat een drempel vormen. Daarnaast kan het minder bekend zijn met de normen en waarden in sportverenigingen en culturele instellingen ook een mogelijke drempel vormen.

Jouw praktijkvoorbeeld delen

Wil jij ook zo'n inspirerend praktijkvoorbeeld delen? Mail dan m.ekkelboom@nji.nl met een korte beschrijving. We nemen dan contact met je op om te kijken of jouw bijdrage kan worden toegevoegd aan onze website door middel van een interview.

Lees ook

Alle pagina's over de pedagogische basis

Foto Maartje van Dijken

Vragen? Neem contact op met:

Maartje van Dijken

senior medewerker inhoud
m.vandijken@nji.nl