Verkiezingen: plannen voor jeugd en gezin

Nederland gaat op 22 november naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Het NJi bekeek de verkiezingsprogramma's van de politieke partijen. Welke plannen hebben zij voor het opgroeien en opvoeden in onze samenleving?

Belangrijke thema's als bestaanszekerheid, wonen en klimaat krijgen veel aandacht. En vaak wordt er ook specifiek gekeken naar de jeugd. Maar twee belangrijke inzichten mogen nog meer aandacht krijgen:

• De jeugd heeft vóór alles behoefte aan contact. Volwassenen die tijd doorbrengen met onze jeugd zijn ons grootste goed.
• Kinderen en jongeren die volop meedoen in de maatschappij zijn een signaal van een gezonde samenleving. Want kinderen en jongeren laten zien of een samenleving naar de toekomst kijkt, en de moeite waard is om aan mee te doen.

Die inzichten kunnen nog beter tot hun recht komen. Bijvoorbeeld in het beleid voor onderwijs en kinderopvang, in het klimaatbeleid, en in het armoedebeleid.

Contact met anderen

Kinderen en jongeren ontwikkelen zich in contact met anderen. Willen we zorgdragen voor de jeugd, dan zijn ouders, pedagogisch medewerkers, onderwijsprofessionals, sportcoaches, muziekleraren en kinder- en jongerenwerkers ons grootste goed. Zij zijn het die de jeugd aandacht kunnen geven. Zij zijn het die wel of niet de tijd en rust hebben om sensitief te reageren. 

In de meeste verkiezingsprogramma's zien we aandacht voor de arbeidsvoorwaarden voor onderwijzers. Daarin wordt ook de oplossing gezocht voor het lerarentekort.

De focus op arbeidsvoorwaarden ontbreekt voor de kinderopvang, die vooral wordt benaderd als arbeidsmarktinstrument. Het systeem, zo bepleiten veel partijen, moet simpeler gemaakt worden. Sommige partijen pleiten ook voor grotere toegankelijkheid. Anders dan bij de onderwijzers ontbreekt hier aandacht voor het beroep van pedagogisch medewerker.

In de partijprogramma's is veel aandacht voor de fysieke omgeving van kinderen, zoals speeltuinen en sport-, cultuur- en hobbyverenigingen. De partijen zien deze verenigingen als een plek waar kinderen elkaar kunnen ontmoeten. Dat is terecht. Maar kinderen hebben ook het contact nodig met leerkrachten en docenten, pedagogisch medewerkers, en jeugd- en jongerenwerkers. Die beroepsgroepen staan onder druk.

Armoede: kan elk kind meedoen?

Bestaanszekerheid is een thema dat veel aandacht krijgt bij deze verkiezingen. Ook voor kinderen is dit thema van groot belang. Op dit moment leven te veel gezinnen in chronische stress door armoede. Dat heeft impact op de kinderen in die gezinnen, en ondermijnt het vermogen van ouders om hun ouderschap goed genoeg in te vullen. Deze gezinnen plaatsen wij als samenleving in een achtergestelde positie.

Om armoede te voorkomen noemen partijen maatregelen als het verhogen van inkomsten zoals het minimumloon, goedkopere of gratis kinderopvang, en het verlagen van lasten zoals de btw op energie. Hier zijn de verschillen tussen partijen groot: bestaanszekerheid betekent voor de ene partij iets anders dan voor de andere.

Het NJi roept de politiek op te kijken naar het effect van armoedebeleid op kinderen. Armoedebeleid is voor ons geslaagd als het ouders de ruimte geeft hun ouderschap in te vullen, en kinderen de luwte geeft om zich vooral op hun ontwikkeling te richten. Van die situatie zijn we nog een eind verwijderd.

Van individu naar samenleving

De mentale gezondheid van kinderen en jongeren gaat achteruit. Dit wordt in de meeste programma's benoemd en in veel programma's in verband gebracht met prestatiedruk.

Veel partijen dragen een van twee typen oplossingen aan. Sommige partijen zoeken de oplossing op individueel gebied, zoals studiebegeleiding of hulp bij het plannen. Andere partijen kijken naar hoe de samenleving vriendelijker kan worden voor kinderen om in op te groeien. Daarin staat eerder centraal wat we als gemeenschap kunnen doen.

Het NJi pleit voor die tweede route. Wij zien dat de samenleving als omgeving soms schadelijk is voor jongeren. De keuzes die wij met z'n allen maken, leiden dan tot gezondheidsklachten.

Jongeren maken zich namelijk niet alleen zorgen over hun schoolwerk, maar ook over hun volwassen leven, zoals wonen en  werk, en over problemen in de wereld, zoals klimaatverandering en oorlogen. Zij voelen zich onder druk gezet door de focus op hun individuele kunnen.

Een samenleving om aan mee te doen

De keuzes die in de komende regeerperiode gemaakt worden, zullen het leven van jonge mensen sterk beïnvloeden. Het is daarom belangrijk om gebruik te maken van de denkkracht van jongeren. Zij zijn geneigd verder vooruit te kijken en kunnen ons helpen om de prioriteiten op orde te krijgen. Dat geldt bij uitstek voor het klimaatbeleid.

Toch is er in de totstandkoming van de meeste programma's weinig gebruik gemaakt van inspraak door de jeugd. Ook komt het onderwerp jongerenparticipatie maar mondjesmaat naar voren in de verkiezingsprogramma's. Een gemiste kans, omdat jongerenparticipatie een kenmerk is van een gezonde samenleving. Een samenleving die de moeite waard is, en waar je aan mee wilt doen. Laat dat een leidraad zijn bij de keuzes die de komende regeerperiode gemaakt worden.

Meer informatie

NJi-overzicht van de partijprogramma's