Omslag: van schoolverzuim naar aanwezigheid

Er is een cultuuromslag nodig van het bestrijden van schoolverzuim naar het bevorderen van aanwezigheid op school. Dat was het thema van de conferentie Making Waves, van 5 tot 7 oktober. Aan de conferentie deed een groep jongeren mee met ervaring met thuiszitten. 'De andere deelnemers hadden veel bewondering voor de inzet van de jongeren en voelden zich geraakt' zegt Fien Hebly van het Nederlands Jeugdinstituut, die met de jongeren samenwerkt. 'Een deelnemer zei: Ik doe al dertig jaar dit werk. Waarom heb ik er nooit eerder op deze manier naar gekeken?'

Enkele honderden deelnemers uit achttien landen kwamen bijeen op Making Waves, de conferentie van het International Network for School Attendance (INSA). Vijf jongeren van de Adviesraad ÉigenWijsheid deden alle drie de dagen mee aan de conferentie. Ze vertegenwoordigen de stem van jongeren die zijn vastgelopen in het onderwijs en thuiszitten. Een deel van hen volgt weer onderwijs, een ander deel zoekt nog een passende vervolgopleiding.

Op de laatste conferentiedag kwamen er nog twee jongeren bij: een vertegenwoordiger van JongPIT, de organisatie van jongeren met een chronische beperking. En Merlijn Goldsack, die een documentaire maakte over zijn onderwijscarrière, My Yourney for Education. Fien Hebly: 'De jongeren hebben een grote bijdrage geleverd. Ze stonden niet alleen op het podium om hun ervaringen te vertellen, maar hebben een symposium gehouden, een keynote-lezing gegeven, een discussie geleid en op de marktplaats gestaan met informatie over hun projecten.'

Gemeenschappelijke opdracht

Wat de aanwezigheid van de jongeren opleverde? Hebly: 'Als je het hebt over schoolverzuim, verzandt de discussie al snel in de vraag wie waarvoor verantwoordelijk is en wie het moet betalen. Door de inbreng van de jongeren lag de nadruk meer op onze gemeenschappelijke opdracht om onderwijs en zorg te regelen voor deze leerlingen.'

De jongeren hadden elk hun eigen boodschap, merkte Hebly. 'De een vond dat er nog te veel wordt gekeken naar de gemiddelde leerling die aan het vastlopen is op school, terwijl de ander zei dat de aandacht te veel gaat naar leerlingen die helemaal niet meer naar school gaan. De volgende vond dat er te veel focus is op het probleem van de leerling die thuiszit. En een jongere vroeg aandacht voor de medeleerlingen van degene die thuiszit. Zij pleitte ervoor dat naast leraren, de school en de overheid ook medeleerlingen een onderdeel kunnen zijn van de oplossing.'

Meer luisteren

De gemene deler volgens Hebly: 'Ze willen dat we meer naar hen luisteren en samen met hen zoeken naar oplossingen. En dat we onze blik verbreden: het gaat niet alleen om de individuele leerling, maar ook om de schoolcultuur en de samenleving. Bijvoorbeeld om de prestatiedruk waar jongeren steeds meer onder gebukt gaan.'

'De jongeren waren blij dat ze hun stem konden laten horen. En dat hun ervaring er ook toe deed. Ze hebben vaak het gevoel dat niemand écht naar hen luistert. Een jongere zei bijvoorbeeld: Als ik vertelde dat ik iets moeilijk vond op school of iets niet kon, zeiden ze iedere keer: wat goed dat je daar zelf mee komt. Maar daarna deden ze er niks mee.' Echt luisteren betekent ook dat je vervolgens handelt, concludeert Hebly.

Ander perspectief

Het perspectief van de jongeren kan helpen om anders tegen dingen aan te kijken, merkte ze. 'Zoals afstandsonderwijs. Je hoort vaak: het is belangrijk om ook op school te komen, want in het gebouw gebeuren belangrijke dingen voor de ontwikkeling van leerlingen. Maar een leerling zei: 'Het is inderdaad lastig dat je dan een uitzondering bent en niet echt bij de groep hoort, maar via afstandsonderwijs kon ik wel op mijn school blijven.' Die leerling wilde juist meer mogelijkheden voor online onderwijs en flexibele onderwijstijden.'

De cultuuromslag van aandacht voor schoolverzuim naar aandacht voor schoolaanwezigheid is al een aantal jaren bezig, vertelt Hebly. 'In Nederland zijn scholen aan het experimenteren met deze aanpak. In plaats van: 'Hé waar was je gisteren, je was weer eens niet op school' zeg je 'Hé, ik heb je gisteren gemist', of 'Wat fijn dat je de hele week op school bent geweest.'

Goede data-analyse

'Daarbij helpt het om een goede data-analyse te maken van de aanwezigheidscijfers. Juist dan zie je patronen in de verzuimcijfers. Bijvoorbeeld dat een klas meer verzuimt aan het eind van de dag, net voor de vakantie of vaak bij dezelfde leraar. Zo weet je beter op welke factoren je kunt inspelen en zie je het minder als een probleem van de individuele leerlingen. Als school kun je daardoor beter preventief werken. Je kunt interventies inzetten op de grote groep van leerlingen die wel eens verzuimen.'
'Maar ook bij individuele leerlingen die veel verzuimen, kan een data-analyse zinvol zijn. Dan zeg je: Het valt me op dat je vaak aan het einde van de dag een of twee uurtjes weg bent. Laten we het daarover hebben.'

Meer informatie

INSA-websiteAdviesraad ÉigenWijsheidJongPITDocumentaire My Yourney for Education