'Kijk naar kind bij aanpak contactverlies'

Het effect van rechterlijke instrumenten om omgang af te dwingen na een complexe scheiding, hangt af van de onderliggende problemen. Het belang van het kind moet altijd voorop staan. Dat is een conclusie uit een onderzoek naar de effectiviteit van deze instrumenten in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC).

Als na een complexe scheiding de ouders de omgangsregeling niet goed nakomen, leidt dat soms tot contactverlies tussen een ouder en het kind. Dat kan hun welzijn ernstig schaden. De rechter kan dan instrumenten inzetten om ouders te dwingen zich aan de omgangsafspraken te houden.

Soorten instrumenten

De onderzoekers onderscheiden vier soorten instrumenten. De minst ingrijpende is begeleiding, bijvoorbeeld de aanstelling van een bijzonder curator of een jeugdbeschermer. De rechter kan ook kiezen voor financiële prikkels, zoals een dwangsom of het stopzetten van de alimentatie. Verder kan de rechter de politie of het OM inschakelen, door bijvoorbeeld het kind onder begeleiding van de politie te laten ophalen. Als laatste zijn er instrumenten die ingrijpen in het ouderlijk gezag, zoals de wijziging van de hoofdverblijfplaats van het kind.

Alle instrumenten hebben hun eigen voor- en nadelen en voorwaarden, aldus de onderzoekers. Als er nog enig vertrouwen is tussen de ouders, kunnen begeleiding en financiële prikkels effect hebben. Ingrijpen door de politie of het OM kan traumatiserend zijn voor kinderen. Het is de vraag of een mogelijk positief effect daartegen opweegt. Door wijzing van het hoofdverblijf kunnen kinderen hun sociale netwerk verliezen.

Grondig onderzoek naar oorzaken

Voor een effectieve inzet van instrumenten is allereerst gronding onderzoek nodig naar de hoofdoorzaak van het niet nakomen van omgangsafspraken, stellen de onderzoekers. Ook is belangrijk te weten in hoeverre de ouders bereid zijn tot samenwerking. In uiterste gevallen kan het goed zijn om de omgang tijdelijk niet af te dwingen maar een periode van rust in te bouwen. In ieder geval moet het belang van het kind altijd voorop staan.

Recht op contact met beide ouders

'Kinderen hebben het recht om met beide ouders contact te hebben', zegt Agnes Derksen van het Nederlands Jeugdinstituut. 'Dat is ook belangrijk voor hun welzijn. Voor professionals zijn dit lastige situaties. De politiek en de samenleving verwachten van hen dat zij een oplossing bieden bij complexe scheidingen en contactverlies. Maar dit onderzoek laat zien dat dwangmaatregelen vaak niet werken. Ze kunnen zelfs de strijd tussen ouders in een complexe scheiding verder aanwakkeren. In zo'n geval moet je misschien als professional niet meteen willen handelen, maar de ruimte nemen om een stap terug te doen. Voer met beide ouders het gesprek over de achterliggende oorzaken van de conflicten. Help hen te kijken naar het belang van hun kind, ondanks hun onderlinge boosheid, hoe ingewikkeld dat ook is. Dat vraagt dat de samenleving en de politiek accepteren dat professionals geen kant-en-klare oplossingen hebben. Geef ze de ruimte om niet meteen in te grijpen, maar die stap terug te doen.'

Bron: WODC

Meer informatie

Bericht WODCRapport Rechterlijke instrumenten bij omgangsproblematiek en contactverlies