Groeiend jeugdzorggebruik: wat kun je als wijkteamprofessional doen?

Jouw rol als wijkteamprofessional

Elke jeugdprofessional speelt een belangrijke rol in het verbeteren van de leefwereld van kinderen, jongeren en gezinnen met een ondersteuningsvraag. Het maakt daarbij veel verschil hoe je contact maakt en in contact blijft met het kind en de mensen eromheen.

Als wijkteamprofessional sta je niet alleen dichtbij kinderen, jongeren en ouders, maar ook dichtbij mede-opvoeders, collega-organisaties in de wijk en de specialistische jeugdhulp. Veel wijkteams hebben bovendien regelmatig contact met de gemeentelijke beleidsmakers. Daardoor kun je op veel plaatsen je stem laten horen en bijdragen aan een fijne leefomgeving. Zowel in het klein door de hulp die je biedt, als in de bredere situatie van beleid en organisatie.

7 manieren om als wijkteamprofessional bij te dragen aan een hoopvolle omgeving

1. Vraag je af wie gehoord is 

De belangrijkste wens van ervaringsdeskundigen: 'Luister beter naar ons.' En: 'betrek ons gewoon.' Je kunt hier werk van maken door in casuïstiekbesprekingen te vragen welke stem al gehoord wordt en welke nog niet. Je kunt deze vraag ook aan je organisatie stellen. Samen kun je ervoor zorgen dat jeugdigen blijvend een stem hebben in de ondersteuning en in jullie organisatiebeleid.

2. Maak ruimte voor dromen en hoop

Om kinderen, jongeren en ouders perspectief te bieden op een hoopvolle toekomst is het belangrijk om niet alleen te praten over hun problemen. Het helpt als zij het ook met jou over hun dromen kunnen hebben. Wat hopen ze voor zichzelf? En wat hopen ze voor anderen te kunnen betekenen? Als mensen veel problemen hebben, is hun dag vaak daarmee gevuld. Door ook over dromen te praten, zoek je samen naar perspectief. Iets waarnaar je samen kunt toewerken, stap voor stap.

3. Verbreed je blik

Zowel professionals als burgers zijn eraan gewend geraakt dat specialistische jeugdhulp beschikbaar is. Iedere professional is getraind op signaleren en doorverwijzen. Veel wijkteamprofessionals komen zelf uit de jeugdhulp. Vaak neig je vanzelf naar de inzet van de hulp die je zelf het beste kent. Je achtergrond heeft ook invloed op je kijk op het leven, op de problemen van jongeren en gezinnen én op je ideeën over passende en effectieve hulp.

Besteed daarom in je team aandacht aan andere vormen van ondersteuning. En aan de samenwerking met bijvoorbeeld organisaties in de wijk en informele netwerken. Besteed ook aandacht aan andere problemen dan jeugdhulpproblemen. Een schuldprobleem kan bijvoorbeeld invloed hebben op hoe je je voelt en gedraagt. Hiervoor is jeugdhulp geen oplossing. In de publicatie Ongewone reisgids voor het gewone leven lees je meer over werken met een brede blik.

4. Kies je woorden

Vaak ben je de eerste met wie kinderen, jongeren en gezinnen contact hebben. Je verkent hun situatie en wat voor hen belangrijk is. De woorden die je in deze verkennende gesprekken kiest, hebben invloed op de richting van het gesprek.

De Ongewone reisgids biedt veel ideeën en woorden om op een 'gewone' manier over 'ongewone' zaken te praten. Hoe vaak gebruik jij bijvoorbeeld het werkwoord 'moeten'? Lees hierover ook dit inspirerende artikel over het gebruik en de invloed van taal, als kinderen en ouders te maken krijgen met labels en diagnoses.

5. Breng focus aan

Je geeft het gesprek ook richting door de focus die je aanbrengt. Richt het gesprek zich vooral op wat er aan de hand is met het kind? Dan zijn alle ogen op het kind gericht. Zorg ervoor dat er ook aandacht uitgaat naar de omgeving: hoe ziet die eruit? Wat is er steunend en wat niet? Wie kan hierin iets bieden?

Hoe logisch het ook klinkt, het vraagt toch een omslag om een ander gesprek te voeren dan je gewend bent. Om daar de tijd en de rust voor te nemen en niet meteen in de 'oplossingenstand' te schieten. In de woorden van Machteld Huber: 'We moeten stoppen met sjorren en plukken aan mensen. Dat is te leren, maar voor velen zeker nog geen tweede natuur.' Op de pagina Samenwerken met jeugd en ouders lees je meer over aansluiten bij de leefwereld van kinderen, jongeren en hun ouders.

6. Betrek de omgeving

Als wijkteamprofessional sta je niet alleen in direct contact met kinderen, jongeren en gezinnen zelf, maar ook met de mensen om hen heen. Je bent vaak al gewend om te vragen wat zij kunnen en willen bijdragen. Je kunt ook beginnen met de vraag welke mensen het allemaal belangrijk vinden dat het goed gaat met het kind of het gezin. En wie daarover zou willen meedenken. Dat is meestal een bredere kring dan 'het sociale netwerk'. Het kunnen bijvoorbeeld ook ouders van klasgenoten zijn. Zij zien vaak andere dingen en andere oplossingen dan jij als professional.

In de toolbox Wijkteams werken met jeugd vind je verschillende tools die je kunnen helpen bij het in beeld brengen en betrekken van de omgeving van het kind.

7. Buig een oplossingsrichting bij

Soms komen mensen bij je met een open vraag om ondersteuning. Dan verken je samen met hen waarmee zij zitten, wat ze willen veranderen en wie hen daarbij kan helpen. Maar vaak is de vraag al 'ingekleurd' met een bepaald idee over zinvolle hulp. 'Ik wil graag een verwijzing naar …'. Of: 'De school zegt dat …'. Als wijkteamprofessional kun je dat ervaren als een start 'met 1-0 achterstand'. Het risico is dat je alleen nog maar over de voorgestelde oplossing spreekt. Er is oefening nodig om de vraag ook dan weer open te formuleren. 

De richtlijn Samen beslissen over passende hulp biedt handvaten voor deze professionele dialoog. Ook intervisie en werkbegeleiding kunnen helpen om in zo'n situatie andere dingen naar voren te halen.

Welke invloed heb ik als wijkteamprofessional op de pedagogische basis?

Om te kunnen opgroeien in een fijne en hoopvolle omgeving, is een stevige pedagogische basis nodig. Een stevige pedagogische basis stimuleert de ontwikkeling van kinderen en ondersteunt ouders bij het opvoeden.

Bouw aan korte lijntjes

Als wijkteamprofessional werk je samen met veel partijen in de wijk. Het helpt als je weet welke voorzieningen aanwezig zijn. Waar komt het kind, de jongere of het gezin regelmatig? Korte lijntjes met bijvoorbeeld de buurtsportcoach, de huisarts, de welzijnswerker of de wijkvrijwilliger maken het makkelijk om hen te vragen mee te denken en eventueel een bijdrage te leveren.

Je bent elkaars sparringpartner. Als wijkteamprofessional kun je kennis toevoegen. Bijvoorbeeld over het feit dat ondersteuning het meest effectief is als deze aansluit bij de leefwereld van kinderen en jongeren. Zo groeit langzaam een gezamenlijke kijk op effectieve steun aan en in de leefomgeving. Dat verstevigt de basis van de hulp die je biedt.

Samen zie je ook wat er speelt in de wijk: hoe ontwikkelt de wijk zich op de onderdelen die invloed hebben op het zorggebruik? Hoe leven in deze wijk thema's als prestatiedruk, bestaansonzekerheid, onveiligheid en eenzaamheid? Deze kennis is van grote waarde voor het samenwerken aan de pedagogische basis. Lees hierover meer op Voorkomen van problemen in gezinnen binnen de wijk.

In de publicatie Samen bereiken wat niemand alleen lukt staan handvatten om samen lerend belemmerende patronen te doorbreken.

Draag bij aan het gemeentelijk beleid

Als wijkteammedewerker sta je dicht bij het gemeentelijk beleid. Veel gemeenten maken bij hun beleidsvorming ook graag gebruik van de praktijkervaring van het wijkteam of jeugdteam. Natuurlijk werk je binnen de kaders van het gevoerde beleid, maar er zijn ook kansen om dat beleid te beïnvloeden. In jullie praktijk kom je veel situaties tegen die om ander of aanvullend beleid en regels vragen. Als wijkteam kun je bijdragen aan een doorlopende verbetering van dat beleid door goed te doordenken en te laten zien hoe beleid in de praktijk voor inwoners uitpakt, en wat daarin nog nodig is.