Internationale blik op gesloten jeugdhulp

Kleinschalige woonvormen als norm

In de staat Victoria in Australië is bijna alle jeugdhulp met verblijf kleinschalig. Daar wonen twee tot vier jongeren samen in één groep of huis. De woning staat meestal in een woonwijk en lijkt op een gewoon huis. In de gesloten jeugdhulp wonen acht jongeren op één groep. Maar in heel Australië zijn er weinig gesloten jeugdhulpinstellingen. In Nederland ontstaan ook meer kleinschalige woonvormen. Deze vervangen de grote groepen in de open residentiële jeugdhulp en JeugdzorgPlus. Het voorbeeld uit Australië laat zien dat kleinschalige woonvormen een goed alternatief kunnen zijn voor grote vormen van jeugdhulp met verblijf.

JeugdzorgPlus als crisisinterventie?

In Nederland blijven jongeren ongeveer zes maanden in JeugdzorgPlus als ze hier geplaatst worden. De instellingen proberen met behandelingen het gedrag van jongeren te veranderen. In de Australische staat Victoria doen ze dat anders. Hier verblijven jongeren alleen in nood in de gesloten jeugdhulp. Dit is maximaal 21 dagen, met eventueel één verlenging van 21 dagen. Daarna gaan jongeren naar huis of een open groep in de residentiële jeugdhulp.

Balans tussen veiligheid en risico's  

Professionals zoeken steeds naar een balans tussen het verdragen van risico's bij het geven van vrijheid en de behoefte aan controle en veiligheid. Nederland werkt aan de af- en ombouw van JeugdzorgPlus. Er wordt gezocht naar een manier van werken waarin professionals zo min mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen toepassen. Tegelijkertijd is het soms moeilijk om deze niet te gebruiken. Bijvoorbeeld als jongeren suïcidaal gedrag laten zien.

Op Hawaï bestaat de gesloten jeugdhulp niet meer. In de jeugdhulp met verblijf kunnen jongeren bijvoorbeeld weglopen zonder dat ze daar straf voor krijgen. Ze kunnen dan bepaalde telefoonnummers bellen als ze dat willen. Meestal komen de jongeren uit zichzelf weer terug. Ze zijn dan gemotiveerder om weer mee te doen aan de behandeling. De jeugdhulpinstelling kan deze risico's daar nemen omdat er vanuit de gemeenschap steun is voor deze aanpak.

Verhogen minimumleeftijd strafrecht

De rechten van het kind zijn belangrijk in gesprekken over de hervormingen van de jeugdhulp. Het Kinderrechtencomité van de Verenigde Naties adviseert dat de minimumleeftijd waarop iemand volgens de wet strafbaar is 15 of 16 jaar moet zijn. Schotland overweegt om de minimumleeftijd te verhogen van 12 naar 16 jaar. Het idee is dat het beter is om jongeren met erge problemen te helpen dan om hen te straffen met een plaatsing in een jeugdgevangenis. Ook in Nederland zijn hier discussies over. De Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming adviseert om de minimumleeftijd te verhogen van 12 naar minimaal 14 jaar. Toch zijn hier nog geen plannen voor.

Veel dezelfde uitdagingen, maar andere context

In het buitenland spelen rond gesloten jeugdhulp vaak dezelfde uitdagingen als in Nederland. Maar in andere landen werkt het vaak toch anders dan hier. De culturele en bestuurlijke context van een land beïnvloedt namelijk hoe de jeugdhulp is georganiseerd. Daarom is het goed om ook kritisch te kijken naar buitenlandse voorbeelden:

• In Australië en Canada komen kinderen met een inheemse achtergrond, zogenoemde First Nation-kinderen, relatief vaak in de gesloten jeugdhulp terecht. In het verleden werd de oorspronkelijke bevolking van deze landen vaak onderdrukt. Ook werden kinderen weggehaald bij hun ouders om heropgevoed te worden. Die traumatische geschiedenis werkt nog steeds door in het heden: First Nation-gezinnen hebben in verhouding veel problemen en een hoog jeugdhulpgebruik.  
• In Schotland en Canada is de gesloten jeugdhulp meestal grootschalig opgezet. De kinderen wonen daardoor ver van hun oorspronkelijke huis, school en sociale netwerk. Dit sluit niet aan bij hoe we daar in Nederland over denken. Hier willen we kinderen zoveel mogelijk in hun eigen omgeving helpen.

Meer informatie

Unlocking doors: Learning from alternatives to secure care in Scotland, the Netherlands, Canada and Hawaii