D602: Antisociaal gedrag ander gezinslid

Kenmerken

Bij deze problematiek is er bij een ander gezinslid dan ouders of jeugdige (bijvoorbeeld broer, zus of een inwonende oma) sprake van een patroon van negativistisch, opstandig en vijandig gedrag tegenover autoriteitsfiguren, of van gedrag waarbij de grondrechten van anderen en belangrijke sociale normen of regels worden overtreden. Indien het gaat om een jeugdige voldoet het aantal symptomen en/of de duur niet aan de criteria van de oppositioneel opstandige gedragsstoornis of aan de criteria voor een antisociale gedragsstoornis. Indien het andere gezinslid een volwassene betreft, voldoet het aantal symptomen en/of de duur niet aan de criteria van de antisociale persoonlijkheidsstoornis. Er is sprake van een lichte beperking in het functioneren van het andere gezinslid en/of van lijdensdruk. Er is echter (nog) geen sprake van een significante beperking in het functioneren.

Subtypes en/of specificaties

Bij antisociaal gedrag van een gezinslid anders dan de ouders of de jeugdige kan sprake zijn van opstandig gedrag of van een (ernstig) gedragsprobleem.

Opstandig gedrag

Hieronder valt bijvoorbeeld driftig gedrag, opstandig gedrag en het weigeren om zich te voegen naar de regels van anderen.

• diefstal
• liegen
• gedrag dat leidt tot verwijdering van werk en/of (sport)club
• ongevoeligheid voor correcties door anderen
• het niet vertonen van spijt en/of goedmaakgedrag
• narcisme (opgeblazen gevoel van eigenwaarde, gebrek aan empathie)
• een antisociale levensstijl
• seksueel grensoverschrijdend gedrag
• het plegen van een delict wat leidt tot een veroordeling/gevangenisstraf.

Zowel bij opstandig gedrag als bij een ernstig gedragsprobleem kan het gaan om probleemgedrag zonder of met enige mate van agressie. Wanneer er sprake is van enige mate van agressie is een onderscheid te maken in:

• fysiek agressief gedrag
• verbaal agressief gedrag
• relationeel agressief gedrag (stoken, onjuiste geruchten verspreiden).

Daarnaast kan het gaan om proactief agressief gedrag (gecontroleerd agressief gedrag dat wordt gebruikt om een doel te bereiken) of om reactief agressief gedrag (een vijandige boze reactie op een waargenomen frustratie).

Culturele, leeftijds- en seksespecifieke kenmerken en verloop

Opstandig, agressief gedrag komt bij iedereen wel eens voor. Bij een toename van het aantal symptomen, bij een langere duur, wanneer de symptomen voorkomen op meerdere levensgebieden en wanneer de problemen leiden tot disfunctioneren, is sprake van een ontwikkeling in de richting van een stoornis. Bij jeugdigen gaat het om een oppositioneel opstandige gedragsstoornis of een gedragsstoornis. Bij volwassenen gaat het om een antisociale persoonlijkheidsstoornis (beschreven in de DSM 5). In CAP-J is deze te vinden onder code A202.03 (zie bijlage 1).