Deze problemen zijn in het classificatiesysteem CAP-J onderdeel van:
- As D: Gezin en opvoeding
- D200: Problemen in de ouder-kindrelatie
Kenmerken
Oudermishandeling omvat regelmatige (althans niet-incidentele) lichamelijke aanvallen of bedreigingen met geweld zonder dodelijke afloop van een inwonend kind ten opzichte van een of beide ouders. De jeugdigen nemen hierbij de ouderlijke controle over, ze tonen hun gebrek aan respect en hun minachting voor hun ouders door hun wil op te dringen, ongehoorzaam te zijn en fysiek geweld te gebruiken.
Kenmerkend is dat:
- het mishandelend gedrag regelmatig, meer dan eenmalig, voorkomt
- het om jeugdigen gaat die de bedoeling hebben hun ouder(s) te kwetsen of pijn te doen en bijvoorbeeld niet om jeugdigen die hun eigen kracht niet kennen
- de jeugdige die de ouder mishandelt in bepaald opzicht nog afhankelijk is van de ouder(s).
Subtypes en/of specificaties
Er kan sprake zijn van fysiek of emotioneel geweld (of beide) van de jeugdige naar de ouder(s).
Fysiek geweld
Voorbeelden van fysiek geweld zijn slaan en schoppen.
Emotioneel geweld
Voorbeelden van emotioneel geweld:
- emotionele chantage waarmee de jeugdige zijn zin wil krijgen, zoals dreigen met een fysieke aanval, dreigen met suïcide, dreigen met zelfdestructief gedrag, dreigen dat ze de ouders aangeven bij de politie omdat ze hun kinderen mishandelen, provocaties, gebruik van ruwe taal en persoonlijke beledigingen
- verbaal misbruik wanneer ouders met redelijke argumenten proberen aan te geven waarom ze niet in kunnen gaan op een verzoek van zoon of dochter zoals 'kinderen hebben recht op privacy', 'het is mijn leven', 'kinderen hebben het recht om fouten te maken' en 'men moet kinderen geen orders geven, ze worden er alleen opstandig van'; het doel van de jeugdige is toch zijn of haar zin te krijgen
- emotionele mishandeling waarmee de jeugdige zijn ouders als persoon wil beledigen, kwetsen en vernederen zonder dat er noodzakelijkerwijs sprake is van een gezagsconflict.
Culturele, leeftijds- en seksespecifieke kenmerken en verloop
Uit onderzoek blijkt dat in geval van oudermishandeling hoofdzakelijk zonen mishandelen en moeders mishandeld worden (Cornell & Gelles, 1982). Dat betekent echter niet dat dochters niet mishandelen en vaders niet mishandeld worden.
Jongere kinderen mishandelen vaker hun ouder dan oudere kinderen. Voor deze daling naar leeftijd wordt de volgende verklaring gegeven: 'Naarmate kinderen ouder worden kunnen zij meer controle uitoefenen over hun gedrag' (Ulman & Straus, 2003).
Ernstige oudermishandeling zou daarentegen, vooral bij jongens, toenemen met het ouder worden (Agnew & Huguley, 1989). Vooral jongens ontwikkelen dan meer fysieke mogelijkheden om hun ouders te kwetsen (Gelles & Cornell, 1990) Oudere jongens gebruiken meer fysiek geweld tegenover hun ouders.
Jeugdigen die mishandelen blijken vanaf jongs af aan bazig, tiranniek en jaloers gedrag te vertonen (Ponjaert-Kristoffersen, 1999).