Het vak 'wijkteammedewerker' definiëren, doorontwikkelen en tegelijkertijd het team verder opleiden. Dat is de uitdaging waar de Utrechtse buurtorganisatie Lokalis voor staat. De resultaten verzamelt Lokalis in een online kennisbank.
Buurtteam bouwt online kennisbank
Gemeenten zagen vanaf 2015 de wijkteams als dé manier om gezinnen te ondersteunen. Die taak is sinds de decentralisatie bij gemeenten neergelegd. Wijkteammedewerker of gezinswerker is een nieuw beroep waar nog geen opleiding voor bestaat en waarvan de taken en verantwoordelijkheden niet vaststaan. Gezinswerkers zijn meestal opgeleid als jeugdhulpverlener. Wat doe je als je team uit specialistische jeugdzorgverleners bestaat maar generalistisch werkt en basishulp verleent aan kinderen en gezinnen?
Expliciteringstraject: wat is en doet een gezinswerker?
Lokalis zocht de oplossing in een 'expliciteringstraject'. De Utrechtse buurtteamorganisatie ging het gesprek aan met haar gezinswerkers en lokale partijen en onderzocht wat het vak gezinswerker inhoud. De inzichten zijn verwerkt in een online kennisbank die via het intranet - Lokalisplein - toegankelijk is voor de medewerkers. Lokalis-bestuurder Marenne van Kempen en teammanager Danielle van Schaik stonden aan de wieg van het traject.
'De meeste medewerkers zijn geregistreerd bij Stichting Kwaliteitsregister Jeugd en afkomstig van specialistische aanbieders zoals Altrecht (ggz), De Rading en Youké (jeugdhulp). De medewerkers waren niet voldoende toegerust om problemen zoals schulden, eenzaamheid of huisvestigingsproblemen aan te pakken', zegt Van Kempen. 'Je doet wat nodig is, maar tegelijkertijd moet je met de winkel open het vak verder ontwikkelen.'
Hoe kun je een vak definiëren en wat zijn de leidende principes? Vanuit welke basishouding en waarden wil je als buurtteam werken? Wat zijn de behoeften van cliënten? En hoe maak je de kennis overdraagbaar en toepasbaar voor 380 gezinswerkers? Volgens Van Schaik waren die vragen de basis voor het expliciteringstraject en de online kennisbank.
Een zoektocht samen met externe partners
Het project volgde geen vastomlijnd plan. Het was een zoektocht die Lokalis samen aflegde met partners zoals het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en ConsultingKids . 'Door de buitenwereld vroegtijdig te betrekken hebben we het vak vanuit verschillende brillen kunnen bekijken. De politie heeft andere verwachtingen van een gezinswerker dan een school of huisarts. Dat was best een worsteling. Het perspectief van professionele organisaties sluit niet altijd aan op de leefwereld van een gezin. Maar door deze organisaties te betrekken krijg je inzicht in de integraliteit van het vak', aldus Van Schaik.
Uitdragen van gezamenlijke waarden
Voor het beschrijven van het vak heeft Lokalis eerst onderzocht welke houding en gezamenlijke waarden de teams willen uitdragen. Uiteindelijk begint het werk immers bij de professional zelf. 'Duurzame versterking' is een van die waarden. Buurtteams van Lokalis zijn er voor de vraagstukken van vandaag, en altijd vanuit het perspectief van duurzame versterking. Zij richten zich vooral op het versterken van veerkracht en op het versterken van de context van gezinnen.
Daarnaast hebben gezinswerkers aan de hand van kennisbouwstenen beschreven wat zij in de praktijk tegenkomen. Een kennisbouwsteen is een onderwerp zoals veiligheid, financiën en opvoeden en opgroeien. Gezinswerkers van Lokalis beschreven per onderwerp wat nodig is om te voldoen aan de uiteenlopende vragen van hun cliënten.
Het gaat daarbij niet alleen om de kennis die de professional nodig heeft. Maar ook om welke kennis en houding het gezin nodig heeft om de eigen regie te voeren. 'Onze opvatting is dat wij cliënten leren hoe zij zelf de informatie kunnen vinden die zij nodig hebben', zegt Van Kempen.
Gezinswerkers beschrijven hun werk
De beschrijvingen van de gezinswerkers zijn als basis gebruikt voor de kennisbank. 'Schrijven is een expertise op zich. Door gezinswerkers de beschrijvingen te laten maken is het in gewone taal geschreven, en niet in vakjargon. Dat past ook in onze visie. Onze visie is dat je je moet verplaatsen in de positie van cliënten en aansluit bij hun taalgebruik. De informatie uit de kennisbank kun je direct gebruiken en hoef je niet te vertalen.'
Leren via de kennisbank
De kennisbank staat op het intranet van Lokalis. Daar heeft ook ieder buurtteam een plek. Zo kunnen zij niet alleen vergaderstukken raadplegen maar ook de kennisbank. 'Iedere buurt heeft haar eigen problematiek. Een buurtteam dat veel te maken heeft met schuldhulpverlening kan van dit onderwerp een leerdoel maken. En daarvoor de bouwsteen financiën met de teamleden bespreken', zegt Van Kempen
De kennisbank staat sinds april dit jaar online en wordt doorlopend inhoudelijk en technisch verbeterd. Van Kempen: 'De kennisbank stimuleert het leren van onze gezinswerkers. Zij kunnen de informatie lezen wanneer het hen uitkomt. Ook kunnen zij de kennis verder verrijken met hun eigen praktijkervaring. Zo wordt de kennis uit de organisatie benut en het voorkomt iedere medewerker zelf het wiel opnieuw uitvindt.'
Informatie toegankelijk maken voor teamleden
Jitty Runia, destijds medewerker van het Nederlands Jeugdinstituut, heeft geholpen om de opgehaalde kennis toegankelijk te maken voor de teamleden. Runia: 'Het expliciteringstraject was een moedig en interessant traject. Het heeft eraan bijgedragen dat de kennisbank vanuit de visie van Lokalis is geschreven en aansluit op de lokale behoeften van gezinnen. We moesten goed doorvragen aan welke kennis men behoefte heeft. Dat luistert zeer nauw. Ook is veel kennis beschikbaar, waardoor goed gekeken moest worden welke informatie aansluit op de vraag. Het NJi heeft zowel inhoudelijk als redactioneel meegelezen. De informatie uit de verschillende kennisbouwstenen moet goed op elkaar aansluiten om zo integraal te kunnen werken. Een vervolgstap is om de kennis verder te verdiepen en te toetsen aan de richtlijnen, waarbij de visie van Lokalis behouden blijft.'
Over Lokalis
In de buurtteams jeugd en gezin biedt Lokalis in Utrecht hoogwaardige ambulante basishulp voor jeugd en gezinnen. Zo versterkt het buurtteam het eigen oplossend vermogen in de directe omgeving, en kunnen kinderen gezond en veilig opgroeien en zich optimaal ontwikkelen en ontplooien.
Meer informatie
Kijk voor tools voor wijkteamprofessionals eens op www.wijkteamswerkenmetjeugd.nl of kijk op www.integraalwerkenindewijk.nl over samenwerken in de wijk.
