Resultaten en activiteiten programma Scheiden zonder Schade

Doel van het programma

Het programma Scheiden zonder Schade had twee doelen:

• Het stimuleren van een brede maatschappelijke beweging rond scheiden
• De ontwikkeling van een scheidingsaanpak die leidt tot minder strijd

Lees meer over het programma: Uitvoeringsprogramma Scheiden zonder Schade.

Stimuleren brede maatschappelijke beweging

In het programma was veel aandacht voor preventie en het aanbieden van kennis voor een grote groep betrokkenen van gezinnen in scheiding.

De Handreiking Steunfiguur Kind gaat over het belang van een informele steunfiguur uit de naaste omgeving van een kind. Dit is een door het kind gekozen volwassene die er voor het kind is, luistert en meedenkt over oplossingen bij problemen.

De Handreiking voor gemeenten bevat adviezen over het ontwikkelen van beleid over relatie- en scheidingsproblematiek, het vroeg signaleren van beginnende relatie- en scheidingsproblematiek en het organiseren van goede hulp.

Op het YouTube-kanaal Scheiden zonder Schade delen beleidsmedewerkers van gemeenten hun kennis en ervaringen in de scheidingstour videoreeks.

Nieuwe scheidingsaanpak

In een aantal pilotteams in de regio Haaglanden en Oost-Brabant is integraal samengewerkt aan de nieuwe scheidingsaanpak. Jeugdhulpprofessionals werkten nauw samen met professionals vanuit het jeugdrecht en de advocatuur. De nieuwe scheidingsaanpak bevat vier bouwstenen:

• Vroegtijdige hulp en ondersteuning aan gezinnen mogelijk maken
• Juridische procedures die meer en gerichter aanzetten op de-escalatie
• Het bevorderen van blijvend ouderschap en contact van het kind met beide ouders
• Continue deskundigheidsbevordering bij de betrokken professionals

Vroegtijdige hulp en ondersteuning mogelijk maken

Een gezin in scheiding eerder in het scheidingsproces de juiste begeleiding en hulp bieden, kan het uit de hand lopen en een juridische strijd voorkomen. Dat kan bijvoorbeeld door het inzetten van een gezinsvertegenwoordiger.

Gezinsvertegenwoordiger

Een gezinsvertegenwoordiger kan ouders begeleiden die besloten hebben uit elkaar te gaan of al gescheiden zijn. De gezinsvertegenwoordiger betrekt andere instellingen en organisaties als dat nodig is en regelt het proces.

In de pilotteams van Scheiden zonder Schade is de inzet van een gezinsvertegenwoordiger onderzocht. Dit zijn de kansrijke elementen:

• Inzicht: de uitleg over rouw en verlies heeft meerdere ouders inzicht gegeven in de verschillende fasen en het verloop van een scheiding.
• Verbeterde communicatie: de gezinsvertegenwoordigers maakten het mogelijk dat ouders met elkaar in gesprek gingen of dat ouders zonder strijd met elkaar konden praten.
• Het belang van de kinderen staat voorop: doordat de gezinsvertegenwoordigers het belang van kinderen tijdens de gesprekken voortdurend centraal stelden, zijn de meeste ouders zich hier meer bewust van geworden en houden ze daar meer rekening mee.
• Rust: de inzet van een gezinsvertegenwoordiger heeft bij de meeste ouders gezorgd voor rust. De ouders hadden het gevoel er niet alleen voor te staan en voelden zich daardoor gesteund en ondersteund.
• Continuïteit: de lange betrokkenheid van een gezinsvertegenwoordiger gaf ouders het vertrouwen dat de gezinsvertegenwoordiger gedurende de scheiding beschikbaar was om op terug te vallen.

Dit zijn eerste bevindingen van een selecte steekproef.  De kansrijke onderdelen van de pilots worden verder integraal onderzocht in de regio Den Haag. Lees meer: Kansrijke elementen pilot gezinsvertegenwoordiger.

Nieuwe procedure bij de rechter

Om strijd tussen ouders zoveel mogelijk te voorkomen is er een pilot gedaan om ouders een 'gezamenlijke toegang bij de rechtbank' te bieden. Met deze nieuwe procedure kunnen ouders met kinderen jonger dan 18 jaar zich met een gezamenlijk verzoek tot de rechter wenden. Dit gaat om onderwerpen waar zij zelf niet uitkomen, bijvoorbeeld de zorg voor de kinderen, alimentatie of verdeling van het huis. De ouders staan daarbij letterlijk náást elkaar in plaats van tegenover elkaar. Lees meer over de Procedure gezamenlijke toegang rechtbank ouders.

Daarnaast heeft de procedure kortere termijnen waardoor er eerder duidelijkheid is. Ook is er aandacht voor de positie van kinderen, bijvoorbeeld door toe te staan dat het kind een steunfiguur meeneemt.

De Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit onderzoeken de pilot. Het onderzoek loopt een jaar na het einde van de pilot door om er conclusies aan te kunnen verbinden.

Bevorderen blijvend ouderschap en contact met ouders

Als ouders met elkaar ruzie blijven maken en er weinig uitzicht op verbetering is, dan is er meer specialistische hulp nodig. Als tussen ouders en hun kind contactverlies dreigt of speelt, dan kan een specialist contactverlies helpen. Het gezin of instanties en professionals die werken met het gezin kunnen deze specialist inzetten.

De onderliggende visie is het inzichtelijk maken van de patronen in het contact tussen ouders in plaats van grip proberen te krijgen op de feiten. In de pilot werd niet alleen de huidige situatie bekeken. Ook is gekeken wat leidde tot de situatie, op welke wijze de ouders het probleem in stand hielden en wat mogelijke oplossingen voor herstel waren. Het herstel van vertrouwen is het belangrijkste onderdeel in deze aanpak.

Ook wordt er veel gesproken met ouders over de gewenste uitkomst na de scheiding. Hoe ziet de situatie er dan uit? Wat zou je als opvoeders je kind voor de toekomst gunnen? En wat kun je nu doen om daar te komen?

Het focussen op het versterken van veerkracht, flexibiliteit en het vertrouwen van mensen in zichzelf en in elkaar, geeft de meeste kans van slagen op duurzame samenwerking. Het is daarbij belangrijk om zo snel mogelijk onderscheid te maken tussen een direct veiligheidsprobleem en primaire scheidingsproblematiek.

Bij een situatie waarbij sprake is van directe onveiligheid voor het kind, is de aanpak gericht op het onder controle houden en beheersbaar maken van de situatie door bijvoorbeeld een veiligheidsplan. Is er vooral sprake van een vastgelopen scheiding, dan werkt het om te bouwen aan een duurzame samenwerking tussen ouders, door patronen inzichtelijk te maken en de focus te leggen op veerkracht en vertrouwen.

Lees meer in Scheiden van de waarheid - op weg naar een duurzame oplossing of bekijk de video Handelingsperspectief voor professionals bij scheidingen.