Holland Rijnland: Samenwerkingsverbanden en gemeenten

In Holland Rijnland werken onderwijs en gemeenten al jaren samen. Voor de Wet op Passend Onderwijs en de decentralisatie van jeugdhulp ontwikkelden ze een gezamenlijke visie. Hierin staan drie kerntransities in het denken en handelen centraal:

• Beweging van achteren naar voren, met zo min mogelijk bureaucratie;
• Van curatief naar preventief werken, met hulp zodra dat nodig is;
• Van sectoraal naar integraal werken, op basis van gedeelde verantwoordelijkheid.

Deze visie vormt de basis voor samenwerking. Afspraken staan zowel in de ondersteuningsplannen binnen het onderwijs als de beleidsplannen jeugd van de gemeenten. Deze zijn vastgesteld in het OOGO. 

De uitwerking staat centraal in het ontwikkeldocument onderwijszorgarrangementen regio Holland Rijnland (juni 2015). Dit is een dynamisch document, opgesteld door de samenwerkingsverbanden regio Holland Rijnland en een vertegenwoordiging van de gemeenten. Het geeft invulling en uitwerking aan de ontwikkelagenda jeugd en passend onderwijs.

De gezamenlijke visie op onderwijs-zorgarrangementen is in het document uitgewerkt aan de hand van een voorkeursscenario: bovenregionaal bundelen van middelen en organisatie van onderwijszorgarrangementen op basis van populatiebekostiging. Gezamenlijke bekostiging en aansturing van integrale voorzieningen, die achteraf verantwoording afleggen over besteding van deze middelen.

Vooralsnog ligt de focus op integrale samenwerking en afstemming tussen jeugdhulp en onderwijs. Bovenregionale budgetbundeling heeft nog geen prioriteit.

Inkoopstrategie Jeugdhulp vanaf 2017

In overleg met betrokkenen (o.a. onderwijs) schreven de samenwerkende gemeenten een Inkoopstrategie Jeugdhulp vanaf 2017. Samen met jeugdhulpaanbieders maakten ze concrete dienstverleningsafspraken over (ambulante) jeugdhulp. Deze afspraken zijn de basis waarop onderwijs, jeugd- en gezinsteams en jeugdhulpaanbieders samenwerken met de jongere en het gezin. Dit zorgt voor een integrale aanpak op alle relevante domeinen. De inkoopstrategie bestaat uit drie onderdelen – de percelen. Die van de jeugd- en gezinsteams, alsmede veiligheid worden meervoudig onderhands aanbesteed. Het perceel ambulante jeugdhulp en jeugdhulp met verblijf wordt via bestuurlijke aanbesteding ingekocht. Hier is een resultaatovereenkomst opgesteld als onderlegger voor de contracten met jeugdhulpaanbieders. Bij de Resultaatovereenkomst Ambulante Jeugdhulp Holland zit een bijlage met afspraken tussen onderwijs en gemeenten. Hierin staan:

• De samenwerking en afstemming met het onderwijs
• Afspraken voor in het behandelplan
• Afspraken rond aanmelding KDC
• Extra afspraken over overgangen
• Innovatie
• Wachtlijsten
• Aandacht voor schooluitval
• Aansluiting 18-/18+

Deze afspraken komen van de werkgroep onderwijs-zorgarrangementen. Leidraad is dat een kind niet op te delen is in een deel onderwijs en een deel opvoeding. Mensen maken het verschil. Daarbij pakt het gekozen solidariteitsbeginsel en streven naar bureaucratische vermindering goed uit. De partners willen zoveel mogelijk energie in jongerenhulp steken en zo min mogelijk in bureaucratische processen. Dit vergt een cultuuromslag. Denk aan het spreken van dezelfde taal, verbinding leggen en écht samenwerken. Dit kost tijd.

Gedeeld opdrachtgeverschap

Doel

• De opdrachtnemer (jeugdhulpaanbieder) zoekt, indien de problematiek van een jongere/het gezin erom vraagt, contact met school. De komende tijd krijgt dit concreet invulling. In de meer complexe casuïstiek wordt al zo gewerkt, waarbij het soms ook juist school is die contact zoekt met een jeugdhulpaanbieder.
• De opdrachtnemer werkt samen met het onderwijs aan een integrale onderwijszorgaanpak, zodat elk kind zich optimaal ontwikkelt. Ook wanneer het kind jeugdhulp ontvangt en tijdelijk niet in een reguliere onderwijssetting verblijft. Om te grote inzet te voorkomen, ligt de vraag altijd eerst bij het ondersteuningsteam. In dit team zitten zowel de jeugd- en gezinsteams als het onderwijs.
• In het daaruit voortkomende behandelplan staat de hulpafstemming op school en thuis. Daarmee stemt iedereen in.

Betrokkenen

Passend onderwijs en jeugdhulp Holland Rijnland hebben beleidsoverleg. Naar aanleiding van dit overleg is er een brede werkbijeenkomst rond de inkoop van jeugdhulp in relatie tot onderwijs 2017 georganiseerd.

Het beleidsoverleg wordt gevoed door overleg SWV-en en gemeenten. Deze krijgen informatie vanuit het uitvoeringsoverleg en het OOGO. Tijdens het beleidsoverleg worden afspraken gemaakt over werkgroepen, zowel de werkgroep OZA als overige werkgroepen.

Aan het beleidsoverleg nemen deel: gemeenten, samenwerkingsverbanden passend onderwijs po en vo, mbo, Regionaal bureau Leerplicht (RBL), coöperatie JGT en de Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) Holland-Rijnland (zie bijlage 3: organogram rond samenwerking).

Verantwoordelijkheden en taken betrokkenen

Gemeenten

Deelnemende gemeenten zijn: Hillegom, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen en Zoeterwoude (Alphen aan de Rijn en Kaag en Braassem kopen zelf in, m.u.v. gesloten jeugdhulp en veiligheid). De gemeente Voorschoten is niet aangesloten.

Onderwijs

Van zeven samenwerkingsverbanden overlapt (een deel van) het werkgebied met de gemeenten (zie bijlage 1). Ook het mbo is actief betrokken bij inkoop. In de regio zitten twee grote ROC's. Voor het mbo is het vooral een plek waar zij vragen neerleggen. Dit is nog wel georganiseerd op werkvloerniveau. Deze afstemming verloopt goed.

Anderen

Diverse jeugdhulpaanbieders zijn actief betrokken. In het nieuwe inkoopkader nemen jeugdhulpaanbieders contact op met onderwijs als een integraal zorgarrangement nodig is.

Inkoopkader

Onderwijs

Onderwijs is geen contractpartner. Wel zijn zij actief betrokken bij de inhoudelijke voorbereiding van de inkooptafel. De samenwerkingsverbanden leggen de afspraken in de ondersteuningsplannen vast als ontwikkellijn. Deze is in het OOGO besproken en vastgesteld als gemeenschappelijke paragraaf onderwijs – gemeenten.

Gemeenten/jeugdhulpregio's

De gemeenten beschrijven in de beleidsplannen jeugd vanaf 2015 de ontwikkellijn met het onderwijs op eenzelfde manier als onderwijs. Ook nemen zij de gemeenschappelijke paragraaf in hun beleidsplannen op.

Voor de inkoop is een Tijdelijke Werkorganisatie opdrachtgeverschap Jeugdhulp Holland Rijnland opgericht. Deze verzorgt ook de inkoop 2017. Het proces van bestuurlijk aanbesteden wordt via een fysieke en virtuele adviestafel verder uitgewerkt in een ontwikkelovereenkomst en resultaatovereenkomsten. De fysieke adviestafels bieden een aantal zorgaanbieders de mogelijkheid om in partnerschap tot een overeenkomst te komen.

Analyse van de inkoop 2015/2016 toont dat er veel vraagstukken op het grensvlak van passend onderwijs en jeugdhulp zijn. Hierdoor neemt de druk op het jeugdhulpbudget toe. Voor 2017 blijkt tevens dat er ingezet moet worden op aansluiting en ontschotting op de aanpalende decentralisatie passend onderwijs (domeinoverstijgend beleid met daarbij behorende financiële middelen).

Jeugd- en gezinsteams

De behoefte van de cliënt staat centraal. Belangrijk is de sociale context van jeugdigen en gezinnen. Het Jeugd- en Gezinsteam JGT is nauw verbonden met basisvoorzieningen, zoals scholen, huisartsen, jeugdgezondheidszorg, voorschoolse voorzieningen en – indien aanwezig – het sociale wijkteam. De gemeente is verantwoordelijk voor aansluiting met de basisvoorzieningen en stuurt hierop. JGT's onderzoeken hoe ouders en hun (buurt)netwerken kunnen helpen. Indien noodzakelijk kan het JGT bijschalen naar specialistische jeugdhulp.

De bereikbaarheid en beschikbaarheid van JGT's is een aandachtspunt. Soms wordt het JGT oneigenlijk of sneller dan het voormalige School Maatschappelijk Werk ingezet. Dit leidt tot onnodige druk. Afspraak is dat individuele gemeenten de reikwijdte van de JGT's bepalen.

Randvoorwaarden

Financieel

Zowel voor 2015 als 2016 bestaan er jaarlijkse afspraken. Vanaf 2017 is via de inkoopstrategie besloten om een nieuwe dienstverleningsovereenkomst tussen de gemeenten en het samenwerkingsverband Holland-Rijnland aan te gaan. Voor een periode van vier jaar is er gezamenlijk opdrachtgeverschap voor de jeugdhulp. Mocht dit besluit genomen worden, dan kan de Tijdelijke Werkorganisatie voor vier jaar afspraken maken m.b.t. ambulante jeugdhulp en jeugdhulp met verblijf. Specifieke afspraken bestaan al voor: inzet jeugdhulp in de klas en inzet rond aanpak EED.

Draagvlak

Door het gezamenlijk formuleren van de onderwijs-zorgarrangementen is wederzijds begrip en draagvlak ontstaan. De samenwerking is intensief. Men begrijpt elkaars standpunten en er is onderling vertrouwen. Dat is de basis voor het behaalde resultaat.

Kwaliteitsverbetering

Er is gekozen voor een pragmatische insteek op korte termijn. Allereerst worden leerlingen waarvoor thuiszitten dreigt in een casusoverleg besproken. De tweede aanpak geldt voor de langere termijn. Daarin wordt het volgende ontwikkelperspectief geschetst:

• Samen verder met betrokken uitvoeringsorganisaties
• Integrale toegang organiseren en gezamenlijke scholing verder ontwikkelen
• Verdere verkenning van het opdrachtgeverschap rond onderwijs-zorgarrangementen

Door een duidelijke scheiding tussen korte en lange termijn, is de besluitvormingskwaliteit hoog. De organisatie van het veld (zie bijlage 3; organogram) draagt hieraan bij. Gezamenlijke actiepunten zijn duidelijk, net als de verantwoordelijkheden voor onderwijs en gemeenten.

Kansen en mogelijkheden

• Regionale inkoop Jeugd en Gezinsteams: lokale infrastructuur wordt regionaal aangekocht volgens het solidariteitsprincipe.
• Vanaf 2017 geldt voor de inkoopstrategie een periode van vier jaar. Dit geeft jeugdhulpaanbieders, individuele gemeenten en het onderwijs duidelijkheid en rust. Definitieve besluitvorming hierover wordt waarschijnlijk voor 1 januari 2017 afgerond.
• Starten met leerlingen die nu al ondersteuning nodig hebben, voorkomt een impasse. Visieontwikkeling wordt mede op de input uit de eerste fase van deze pragmatische insteek gebaseerd.
• Door de term 'onderwijs-zorgarrangement' duidelijk te definiëren, begrijpt iedereen waar het precies om gaat.

Risico's en knelpunten

• Alphen aan de Rijn en Kaag en Braassem kopen een deel van de jeugdhulp voor 2017 zelf in. Dit verloopt niet zonder problemen en het is de vraag of deze inkoopmethode wettelijk is toegestaan. Momenteel is onduidelijk wat dit voor de overige inkoop betekent. Voor de samenwerkingsverbanden is dit lastig, omdat het verzorgingsgebied er middenin ligt.
• De gemeente Wassenaar is toegevoegd. Deze is van oudsher onderdeel van de regio Haaglanden. De keuzevrijheid bij regio-indeling in de Jeugdhulp, alsmede de vorming van samenwerkingsverbanden passend onderwijs brengen risico's met zich mee. Dit is een gegeven. Open communicatie en heldere afspraken zijn van belang.
• De regio-indeling, gemeentegrenzen en scholen voor speciaal (voorgezet) onderwijs zorgen voor eenzelfde probleem. Dit is een landelijke kwestie, waarbij grenzen niet synchroon lopen en het risico op bureaucratie bestaat. Dit vraagt vertrouwen en goede afstemming.
• Wmo adviesraden zijn onderdeel van de fysieke adviestafel. Onderwijs is dat niet, maar is wel expliciet betrokken bij het voortraject. Het zou goed zijn als onderwijs wel onderdeel van de adviestafel zou zijn. Ook overlegt onderwijs met gemeenten aan de beleidstafel OZA. Deze input wordt meegenomen bij de inkoop van 2017 en verder.
• De mogelijkheid voor jeugdhulp in school bleek te laagdrempelig. Hierdoor was er een sterke hulptoename zichtbaar. Nu wordt het ondersteuningsteam ingeschakeld om te bepalen welke hulpvorm en ondersteuning nodig is.

Meer informatie

• Jeugdhulphollandrijnland.nl/