‘Nee, omdat ik van je hou’

Tijdens de carnavalsoptocht van 2020 liep een groep ouders mee verkleed als hart. Hun boodschap: nee, omdat ik van je hou. Zo wilden ze laten zien dat je als ouder beter geen middelengebruik kunt toestaan, juist omdat je van je kinderen houdt. 'Nee zeggen heeft veel meer invloed dan je misschien denkt.'

Sinds 2019 zijn Paula en Gerrit, samen met acht andere ouders, betrokken bij een pilot van het IJslands preventiemodel. Een methode die is ontwikkeld om het middelengebruik van jongeren terug te dringen. Ze kwamen met de methode in contact via een voorlichtingsavond van de gemeente Hardenberg. 'Tijdens de voorlichtingsavond vroegen ze ouders om mee te denken over de inzet van deze methode in Dedemsvaart', vertelt Paula, moeder van twee pubers van 12 en 15. 'Dedemsvaart staat wel enigszins bekend om het drank- en drugsgebruik onder jongeren.'

Dat vindt ook Gerrit, vader van twee pubers van 14 en 17. 'Vooral tijdens carnaval zit het element alcohol drinken er bij jongeren echt in.' Gezien de leeftijd van hun eigen kinderen – jonge pubers die langzaamaan steeds meer te maken krijgen met het onderwerp middelengebruik – zagen Paula en Gerrit het wel zitten om aan de pilot mee te doen. Want hoe ga je daar als ouder nou het beste mee om?

In IJsland was in 1998 het drank- en druggebruik van jongeren aan de orde van de dag. Maar liefst 42 procent van de IJslandse jongeren van 15 en 16 jaar was volgens onderzoek de maand ervoor dronken geweest. Om dat gebruik terug te dringen werd het IJslands preventiemodel ontwikkeld. Nu, ruim twintig jaar later, gebruiken IJslandse jongeren het minst van heel Europa.

Ouderbetrokkenheid

De gemeente Hardenberg zag wel wat in deze succesvolle methode en startte in samenwerking met het Nederlands Jeugdinstituut en het Trimbos-instituut een pilot in het dorp Dedemsvaart, waarbij ouders uit de omgeving konden meedenken over de aanpak. 'Het mooie aan de methode is dat die focust op het veranderen van de omgeving van jongeren, niet de jongere zelf', vertelt Paula. 'De IJslandse methode houdt zich bezig met vier pijlers: gezin, peergroep, vrije tijd en school. Wij zijn met een groepje van tien ouders aan de slag gegaan met de pijler 'gezin' en dan met name met het onderwerp ouderbetrokkenheid.'

Avondklok

'Toen wij begonnen met de pilot lag eigenlijk alles open. Wij waren vrij om ons eigen invulling eraan te geven', vertelt Paula. 'In IJsland hebben ze het model ontworpen en zo gemaakt dat het in IJsland goed werkt. Als je dat model een-op-een naar Nederland haalt, dan werkt dat niet. Dan heb je een cultuurverschil. In IJsland was er bijvoorbeeld een avondklok bedacht, waarbij ouders om de beurt 's avonds gingen patrouilleren op straat. Als ze dan jongeren onder de 18 zagen, werden die naar huis gestuurd.'
'Dat deel van het model zagen wij niet gebeuren in Nederland', zegt Gerrit. 'Maar we zagen wel een heleboel andere goede elementen. Zoals ouderbetrokkenheid en zorgen dat er voldoende elementen zijn die aansluiten bij wat een puber nodig heeft in die levensfase, zoals sport en cultuur.'

Sterke band

Uit het IJslands model bleek dat een sterke band tussen ouders en kinderen een positieve invloed heeft op het middelengebruik van jongeren. Paula: 'Dat willen wij de ouders in Dedemsvaart ook meegeven. Dat ze het middelengebruik van hun kinderen kunnen beperken door een sterke band op te bouwen, door samen veel tijd door te brengen, zoals samen ontbijten, lunchen en avondeten of in het weekend een spelletje doen.'

'Die goede band tussen ouders en kinderen draagt echt bij', vult Gerrit aan. 'Maar ook is het belangrijk om het goede voorbeeld te geven door zelf niet te drinken in het bijzijn van je kinderen.'
'Ook het weerbaarder maken van de jeugd is belangrijk', vervolgt Gerrit. 'Vooral in de puberleeftijd wil je je kinderen handvatten meegeven zodat ze zelf 'nee' durven te zeggen op het moment dat er drank of drugs rondgaat.'

Nee zeggen werkt

Wat Paula en Gerrit vooral willen meegeven is dat kinderen meer naar ouders luisteren dan de meeste ouders denken. Paula: 'Je zit veel meer in het achterhoofd van je kind dan je verwacht. Ouders denken: als ik het verbied gaan ze toch wel drinken. Maar dat is dus niet zo. Misschien pakken ze wel een slokje, maar als je het als ouder gewoonweg goedkeurt dan nemen ze eerder tien slokken. Dus 'nee' zeggen heeft veel meer invloed dan je misschien denkt. Het cruciale is wel dat je een goede band met elkaar opbouwt.'

Foto: Marije Griffioen

De groep is daarom gaan nadenken over manieren om dit aan andere ouders te vertellen. Daaruit ontstond het idee van deelname aan de carnavalsoptocht en een voorstelling over jongeren en middelengebruik. Tijdens deze optocht deelden Paula en Gerrit flyers uit over de voorstelling. 'Het gaat om een bestaande voorstelling die 'Onder invloed' heet', vertelt Paula. 'Tijdens de voorstelling spelen jongeren herkenbare situaties na voor een zaal vol ouders. De ouders mogen meedoen. De presentator vraagt na elke situatie wat de ouder in dat geval zou doen. Als de ouder dan zegt 'Ik zou in gesprek gaan', dan zegt de presentator: 'Oké, ga maar in gesprek met deze jongere'. Een superleuke voorstelling die door corona helaas niet doorging. Maar we hopen het dit jaar alsnog te organiseren.'

'Nu is het vooral doorzetten', aldus Gerrit. 'We hebben nog genoeg ideeën om uit te werken, die hopelijk helpen bij het terugdringen van middelengebruik bij de jongeren in Dedemsvaart. In IJsland zijn er ook twintig jaar overheen gegaan. Je kan niet direct resultaat verwachten, maar er zijn wel kleine stapjes.'
Paula: 'Toen mijn dochter 13 was, stond ze een keer onder enorme groepsdruk. Ze kreeg het gevoel dat ze mee móést drinken, maar vertelde mij later dat ze supertrots was dat ze het niet had gedaan. Ze zei: Ik vertelde mijn vrienden dat ik dat echt niet kon maken, mijn moeder zit bij het IJslands model!'

Meer informatie

Het IJslands preventiemodel heeft een nieuwe naam gekregen: Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO). Op Trimbos.nl vind je meer informatie.