'Jongerenwerk is meer dan een magische pleister'

Bij problemen rond jongeren zoals wapenbezit of rellen wordt er vaak gekeken naar het jongerenwerk voor een kant-en-klare oplossing. Volgens NJi-medewerker Mike Loef en HvA-onderzoeker en docent Jolanda Sonneveld is jongerenwerk veel meer dan dat.

'Enerzijds is het goed dat bij dit soort vraagstukken een oplossing wordt gezocht bij het jongerenwerk, omdat het daar absoluut een belangrijke rol in kan spelen', zegt Mike Loef, die zich bij het NJi bezighoudt met de ontwikkeling van het kinder- en jongerenwerk. 'Tegelijkertijd merk ik dat het jongerenwerk soms ook wordt gezien als een soort magische pleister. Je trekt na een incident een blik met jongerenwerkers open en dan komt het helemaal goed, is de gedachte dan. De valkuil daarbij is dat wordt vergeten hoe belangrijk en waardevol jongerenwerk is als structurele basisvoorziening. En dat jongerenwerk juist krachtig is omdat gewerkt wordt aan talentontwikkeling en vanuit de relatie met jongeren. Dat kun je niet in een week na een incident opbouwen.'

Jolanda Sonneveld vult aan: 'Vanuit het opbouwen van een langdurige relatie met jongeren zie je dat jongerenwerkers vaak vroegtijdig te weten komen wat zorgen of ontwikkelbehoeften van jongeren zijn. Op die manier voorkom je dat er sociale problemen of excessen ontstaan van waaruit dan meteen gehandeld moet worden.'

Een goed voorbeeld van deze preventieve werking van jongerenwerk vindt Loef de avondklokrellen die tijdens corona ontstonden. 'Daarbij zag je dat jongerenwerkers al vroeg op de hoogte waren van spanningen onder jongeren. Juist doordat ze die jongeren al langer kenden en online aanwezig waren, konden ze daar in veel gemeenten preventief nog iets aan doen.'

Jongerenwerk op school

Jongerenwerkers zijn niet alleen op straat of online aanwezig, maar ook op steeds meer middelbare scholen. 'Jongerenwerkers hebben bijvoorbeeld een rol in pauzeactiviteiten waarbij ze het gesprek aangaan met jongeren', vertelt Sonneveld. Daarbij doen ze aan vroegsignalering of bemiddelen ze in conflicten op school of online. 'Jongerenwerkers zijn een belangrijke spil in het verbinden van de verschillende leefwerelden van jongeren, zoals school, de straat, de vrije tijd en de online leefwereld.'

De kracht van jongerenwerk

Sonneveld onderzocht vanuit het lectoraat Youth Spot de kracht van jongerenwerk. Haar promotieonderzoek toonde voor het eerst aan dat jongerenwerk bijdraagt aan het versterken van beschermende factoren bij jongeren. 'Jongerenwerk biedt een plek in de wijk waar jongeren zich prettig voelen, zichzelf ontwikkelen en hun sociale netwerken versterken, bijvoorbeeld vriendschappen opbouwen. Het geeft ze ook een plek waar ze van betekenis zijn voor anderen, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk. Om dit te bereiken moeten jongerenwerkers wel de tijd krijgen voor het opbouwen van langdurige relaties met jongeren in de wijk.'

Druk op de jeugdzorg

Sonneveld ziet de samenwerking met jongerenwerk als een van de oplossingen om de druk op de jeugdzorg te verlichten. 'Een goed idee is om in het jongerenwerk gerichter groepswerk aan te bieden. Bijvoorbeeld aan jongeren die kwetsbaar zijn, LHBTIQ+-vraagstukken hebben of uit verslavingsklinieken komen en weer hun weg moeten vinden in de maatschappij. Hoe kun je rond die jongeren steunstructuren opzetten en beter organiseren? Jongeren zelf zeggen ook steeds vaker dat ze in plaats van allerlei individuele hulp meer behoefte hebben aan een groep mensen om zich heen waar ze leuke dingen mee doen en tegelijkertijd kunnen praten over onderwerpen die hen bezighouden. Juist in deze tijd is het ontzettend belangrijk dat je dat dichtbij in je wijk hebt. Als je daar een goed samenspel van zorg en welzijn kunt organiseren, met inspraak van jongeren, biedt dat perspectief voor de druk op de jeugdzorg.'

Korte lijnen

Volgens Sonneveld ligt hierin ook een rol voor gemeenten. Zij kunnen ervoor zorgen dat jeugdzorg- en welzijnsprofessionals elkaar beter weten te vinden. 'Zorg dat die ontmoeting er komt en dat er korte lijnen ontstaan tussen professionals. Ook is het belangrijk dat gemeenten de continuïteit waarborgen om zo langdurige relaties met elkaar op te bouwen.'

Om dat te bewerkstelligen is het volgens Loef belangrijk dat de specifieke effecten van jongerenwerk verder inzichtelijk worden gemaakt. 'Het is best een lastige werksoort om van duidelijk te maken wat precies het effect is, omdat de impact zo breed en verspreid is. Een onderzoek zoals dat van Jolanda geeft meer inzicht in wat je van het jongerenwerk kan en mag verwachten. Dit helpt zowel gemeenten als jongerenwerkorganisaties.'

Volgens Loef kunnen jongerenwerkers en jongerenwerkorganisaties zelf daarnaast ook nog meer kansen benutten om te laten zien wat de inhoud en waarde van het jongerenwerk is. 'Denk dan aan bijvoorbeeld werkbezoeken. Voor de gemeente, maar ook met samenwerkingspartners uit het zorg- of veiligheidsdomein. Het lijkt een open deur, maar we horen vaak dat dat helpt bij het inzichtelijk maken wat je doet.'