Groeiend jeugdzorggebruik: duiding en aanpak

Gemeenten en instellingen worstelen met oplopende tekorten door het groeiend beroep op jeugdzorg. Het kabinet maakt hiervoor geld vrij en komt met maatregelen om regionale samenwerking af te dwingen. Volgens het Nederlands Jeugdinstituut zijn daarmee de problemen niet opgelost. In zijn essay 'Het groeiend jeugdzorggebruik. Duiding en aanpak' schetst het kenniscentrum hoe het komt dat zoveel kinderen jeugdzorg krijgen en wat er nodig is om hierin verandering te brengen.

Verklaringen voor de groei

De vraag naar jeugdzorg is in twintig jaar tijd spectaculair gegroeid. Kreeg twintig jaar geleden 1 op de 27 kinderen jeugdzorg, inmiddels is dat 1 op de 8. Volgens het NJi zijn daarvoor verschillende verklaringen. Zo zorgen prestatiedruk en de hoge geluksnorm ervoor dat gewone obstakels in het opgroeien en opvoeden een probleem worden waar kinderen en ouders professionele zorg bij vragen. Gemeenten hebben bovendien onvoldoende sturingsmogelijkheden om de hoge instroom in te dammen. En professionals lijken bij twijfel veiligheidshalve te kiezen voor de inzet van steeds zwaardere zorg.

Bezuinigen en vernieuwen gaat niet samen

De verwachting was dat de decentralisatie de katalysator zou zijn voor een transformatie van het stelsel. Versterking van de basisvoorzieningen en preventie zou niet alleen leiden tot minder beroep op gespecialiseerde zorg, maar ook tot een afname van het aantal ondertoezichtstellingen en uithuisplaatsingen. Het NJi constateert dat de bezuinigingen waarmee de decentralisatie gepaard ging, de beoogde vernieuwing in de weg staan.

Vijf ingrediënten beter functionerend stelsel

Om de vernieuwing goed op gang te brengen, is meer nodig dan extra geld of een stelselwijziging. Het vraagt om een meerjarenplan voor een investering in de vier kerningrediënten van het jeugdstelsel: (1) versterking van het pedagogisch klimaat in bijvoorbeeld het gezin of op school, (2) versterking van de preventie, (3) verbetering van de eerste lijn en (4) verbetering van de intensieve hulp. Daarbij is het vooral belangrijk dat dit in samenhang gebeurt. Een nieuwe stelselwijziging kan dit in de weg staan.

Om de beoogde vernieuwing te concretiseren, introduceert het NJi als vijfde ingrediënt een focus op de aanpak van concrete vraagstukken. Dat kan door bijvoorbeeld het wijkteam te vragen wat de meest voorkomende vragen en problemen van kinderen en hun opvoeders zijn in een gemeente, vervolgens samen met alle relevante partijen verbeteringen te formuleren en daarmee samen aan de slag te gaan.

Bron: Nederlands Jeugdinstituut