Mediagebruik 9-12 jarigen

Mediagebruik kenmerkend voor kinderen van 9 tot en met 12 jaar

In de leeftijdsfase van 9 tot en met 12 jaar krijgen kinderen steeds meer oog voor detail. Ze zien de omgeving niet als een geheel, maar als een bouwwerk van onderdelen. Kinderen worden nu ook kritischer over televisieprogramma's, computerspellen en commercials die naar hun smaak te weinig actie en nieuwswaarde bevatten. Ze zijn niet meer zo onder de indruk van typische kinderprogramma's, fantasiefiguren en opzichtige special effects. Kinderen gaan meer op zoek naar de boodschap erachter; het verhaal moet vooral boeien.

Kinderen vanaf 10 jaar gaan steeds meer zelfstandig media-apparatuur gebruiken, vaak op hun eigen kamer. Ze weten goed wat ze willen en wat er zoal is aan programma's, spelletjes, apps of sites. Kinderen kiezen hun eigen boeken, programma's en games.

Gemiddeld besteden kinderen van 9 tot en met 12 jaar circa 3 uur per dag aan televisiekijken, computeren en gamen. Kinderen gaan gemiddeld anderhalf keer per jaar naar de bioscoop. Tussen kinderen kunnen grote verschillen bestaan. vooral meisjes oefenen hun sociale vaardigheden door berichten via media te versturen. Jongens gamen vaak met en tegen elkaar.

Televisie en film

Vanaf 9 jaar krijgt het kind een duidelijke eigen voorkeur voor programma's. Hierbij kijken zij het liefst naar karakters die even oud zijn als zij, of net iets ouder; daar kunnen zij het meest van leren. Kinderen krijgen ook steeds meer belangstelling voor volwassen programma's, zoals bijvoorbeeld soaps, waarin sociale interacties centraal staan (ruzie krijgen, verliefd worden, erbij willen horen). Het kind identificeert zich met karakters die op psychologisch vlak gelijkenissen met hen vertonen, die ze graag zouden willen zijn. Realistische, menselijke idolen zoals sporthelden, soap- en filmsterren en vloggers worden belangrijke voorbeelden. De populariteit van tekenfilms neemt bij deze kinderen af, met uitzondering van sarcastische of absurdistische tekenfilms. Kinderen kijken nog wel heel graag met andere familieleden naar grote familieshows en talentenjachten. Ook soaps zijn een belangrijk genre om samen van te genieten. Ondertiteling is nu geen groot probleem meer, waardoor buitenlandse series en films ook toegankelijk worden.

Tablets en smartphones

De meeste kinderen hebben op deze leeftijd een eerste mobieltje gekregen om bereikbaar te zijn voor het thuisfront. Ze gebruiken hun telefoon om contact te houden met hun ouders , maar daarnaast vooral ook voor contact met vriendjes. Ze willen voortdurend communiceren en met elkaar in contact staan. Kinderen kunnen via hun smartphone of tablet zelfstandig naar nieuwe interessante apps zoeken.

Computers

Kinderen in deze leeftijdsgroep zitten dagelijks op internet, voor spelletjes en om sociale contacten te leggen of te onderhouden. Ze zitten nu vaker alleen met vriendjes achter de computer, niet meer met hun ouders. Ze maken veel gebruik van sociale media, als Whatsapp en Instagram, en van YouTube voor filmpjes en entertainment.

Spelcomputers

Veel kinderen in deze leeftijdsfase hebben thuis een gameconsole, zoals een Wii, een Playstation of een Xbox. Op het gebied van gamen willen kinderen steeds meer uitgedaagd worden. Net als bij de televisie, voelen ze zich te oud voor typische kinderproducten. Ze willen nu bij de 'grote mensen' horen. De meeste kinderen spelen games die niet per se gewelddadig zijn, zoals FIFA of Mario- achtige platformgames.

Printmedia

Sommige kinderen hebben op deze leeftijd een duidelijke voorkeur voor leesboeken. Ze vinden het heerlijk om langere verhalen te lezen vol fantasie, spanning en avontuur. De ervaringen van de helden en hoofdpersonen bieden wijze levenslessen voor kinderen.
Voor kinderen die te maken krijgen met een probleem als pesten, zijn er voor deze leeftijdsgroep goede boeken die daarop inspelen. Naar aanleiding van het lezen van zo'n boek begrijpt een kind dat hij niet de enige is met dit probleem. Dit geeft stof tot praten.
Kinderen lezen ook graag stripboeken en informatieve boeken, zoals kinderencyclopedieën, geschiedenis- en natuurkundeboeken. Kinderen willen graag ontdekken. Nog steeds blijft voorlezen belangrijk, ook als kinderen eigenlijk al zover zijn dat ze alles zelf kunnen lezen. Kinderen van deze leeftijd vinden het nog erg prettig als ze 's avonds voor het slapen gaan toch nog even voorgelezen worden.

Belangrijke positieve effecten van mediagebruik

Mediagebruik kan een belangrijke meerwaarde hebben voor kinderen. Er zijn aanwijzingen dat televisieprogramma's, games, websites en apps een positieve invloed kunnen hebben op de ontwikkelingsgebieden van kinderen. Hieronder zetten we de positieve effecten van mediagebruik op een rij.

Taalontwikkeling

De ondertiteling bij films en programma's heeft een klein, maar positief effect op de technische leesvaardigheid van kinderen. Engelse woorden en begrippen pikken kinderen tussen neus en lippen op van diverse series en films.

Cognitieve ontwikkeling

Mediagebruik kan een positief effect hebben op de cognitieve ontwikkeling van kinderen. Door korte en snelle spelletjes te spelen, trainen kinderen basale vormen van informatieverwerking, bijvoorbeeld het aandachtig bezig kunnen zijn met een opdracht. Ook oefenen ze hiermee hun vaardigheid op het gebied van ruimtelijke representatie. Kinderen leren ook veel van op hen afgestemde reportages, natuurseries en educatieve of informatieve tv-programma's en tijdschriften. Het Jeugdjournaal, bijvoorbeeld, helpt kinderen om het nieuws te begrijpen en een mening te vormen. Zelfs soaps gericht op kinderen helpen kinderen om na te denken over allerlei wereldse en relationele zaken.

Lichamelijke en motorische ontwikkeling

Games kunnen bevorderlijk zijn voor de verfijning van de oog-handcoördinatie. Grote sportevenementen op televisie kunnen kinderen aansporen om meer aan sport te gaan doen, bijvoorbeeld schaatsen, voetballen, atletiek of hockeyen.

Sociaal-emotionele ontwikkeling

Mediagebruik biedt kinderen allerlei kansen om de relaties met leeftijdsgenoten te verdiepen en hun sociale vaardigheden te oefenen. Zo heeft online communicatie voor de meeste kinderen een stimulerende invloed op vriendschapsvorming en de kwaliteit van bestaande vriendschappen. Het kind ontwikkelt zijn sociale vaardigheden, bijvoorbeeld het (online) samenwerken, doordat hij in deze leeftijdsfase met andere kinderen omgaat, zowel in zijn omgeving als via sociale media. Online communicatie heeft vaak ook een stimulerende invloed op het zelfvertrouwen van kinderen. Op veel websites en in apps kunnen kinderen hun eigen creativiteit kwijt en kunnen ze zichzelf uiten.

Gamen kan ook invloed hebben op de sociaal-emotionele ontwikkeling. Door gamen leren kinderen hoe ze met elkaar kunnen omgaan. Veel games die kinderen in deze leeftijdsgroep willen spelen vereisen samenspel, bijvoorbeeld via de multi player-optie. Het samenspelen met leeftijdsgenoten of broers en zussen begint vaak in de vorm van 'meekijken hoe een ander het er vanaf brengt' en verandert dan in tegen elkaar spelen. Kinderen leren hoe je met regels en afspraken omgaat, bijvoorbeeld om de beurt spelen, hoe je met winnen en teleurstellingen om moet gaan en hoe je als team kunt samenwerken.

Kinderen kijken ook nog graag samen met andere gezinsleden naar grote evenementen op televisie, zoals het WK-voetbal, talentenshows, films of series. Dit ondersteunt de onderlinge band tussen broertjes, zusjes en ouders. Kinderen ontwikkelen een gezamenlijke gezinssmaak en leren hun eigen voorkeuren herkennen. Met vriendjes naar de bioscoop gaan, krijgt nu ook een steeds belangrijkere sociale functie, hoewel kinderen dit meestal nog niet zelfstandig doen.

Spel en fantasie

Kinderen hebben behoefte aan abstracte vormen van spel en fantasie. Veel games en websites voorzien in deze behoefte. Voor veel kinderen zijn de soms absurde grappen van Villa Achterwerk of Het Klokhuis prima vermaak en een aanknopingspunt om zelf verder te fantaseren. Verder spiegelen kinderen zich graag aan sporthelden, vloggers of muziekidolen, waarmee ze op speelse wijze kunnen leren nadenken over hun eigen toekomstontwikkeling.

Seksuele ontwikkeling

Doordat kinderen nieuwsgierig zijn naar seksualiteit, gaan zij op zoek naar filmpjes, foto's en websites hierover. Producties die rekening houden met de leeftijd van deze kinderen, kunnen hen goed informeren wat er bij seks, vriendschap en verliefdheid komt kijken.

Belangrijke negatieve effecten van mediagebruik

Om zich gezond te ontwikkelen hebben kinderen een uitgebalanceerde en gevarieerde tijdsbesteding nodig. Spelen, voldoende slapen, bewegen en contacten met anderen zijn voor kinderen belangrijk in hun ontwikkeling, zodat zij sociaal en emotioneel goed kunnen functioneren. Te veel tijd besteden aan mediagebruik gaat hier ten koste van en is niet gunstig voor hun ontwikkeling. Daarnaast zijn sommige media- inhouden niet goed voor kinderen als ze daar in hun ontwikkelingsfase nog niet aan toe zijn. Met de juiste begeleiding kunnen deze negatieve effecten voorkomen worden.

Taalontwikkeling

Kinderen van een jaar of 10 zijn erg gevoelig voor taalgrapjes en woordspelingen die net op het randje zijn. Om hun eigen grenzen te verkennen nemen ze daardoor ook makkelijk grof taalgebruik over uit de media. Onderzoek heeft echter niet eenduidig uitgewezen dat kinderen in bepaalde fases van hun ontwikkeling meer of minder gevoelig zijn voor het overnemen van grof taalgebruik.

Cognitieve ontwikkeling

Kinderen tussen 9 en 12 jaar zijn tamelijk kritisch over de televisieprogramma's, computerspellen en commercials die zij bekijken. Ze prikken makkelijk door onechtheden heen, als dat er dik bovenop ligt. Meer realistische voorstellingen zoals in politieseries kunnen kinderen echter nog wel onzeker maken over hun eigen veiligheid. Ook al is het gespeeld, in het echt zou het wel zo kunnen gaan.
Kinderen van deze leeftijd zijn ook nog steeds beïnvloedbaar door televisiereclames. Reclame communiceert vaak vooral via emoties en die zijn niet altijd gemakkelijk met kennis en verstand te rijmen. Bovendien kunnen kinderen nog niet altijd doorzien wat wel of geen commerciële informatie is, bijvoorbeeld bij verkapte reclames in tijdschriften of op websites. Zo kan het voorkomen dat kinderen uiteindelijk toch moeten betalen voor een online dienst die gratis leek. Of laten ze zich makkelijk beïnvloeden door vloggers die producten in hun grappige filmpjes aanprijzen. Bij het spelen van games kunnen kinderen verleid worden te betalen voor extra dingen waarmee ze in de game verder kunnen komen en sterker zijn. Omdat niet altijd duidelijk is wat je krijgt voor je geld zijn deze zogenaamde loot-boxen eigenlijk verboden.

Lichamelijke en motorische ontwikkeling

Te lang en te vaak stilzitten achter een beeldscherm is niet gunstig voor de ontwikkeling en de gezondheid van kinderen. Ook steeds eenzelfde handeling uitvoeren met de knoppen van de controllers van gameconsoles kan tot RSI- klachten leiden, hoewel de kans hierop niet heel groot is.

Sociaal-emotionele ontwikkeling

Bij heel intensief en langdurig gebruik van sociale media is er minder tijd en gelegenheid om ook in het echte leven communicatieve ervaringen op te doen. Via een scherm oefenen kinderen niet met het interpreteren van lichaamstaal en andere niet-verbale signalen, bijvoorbeeld complexe gezichtsuitdrukkingen. Op deze leeftijd is het voor kinderen belangrijk om veel online contacten te hebben. Dit levert hen status op. Voor kinderen die moeite hebben om contacten po[ te bouwen, kan de druk negatief uitpakken. Kinderen kunnen het gevoel krijgen dat ze er niet bij horen wat eenzaamheid en depressie kan veroorzaken.

Door de grote behoefte aan contacten, zoeken kinderen via internet soms ook contact met mensen die ze niet zo goed kennen. Om met deze mensen in aanraking te komen, doen kinderen zich wel eens ouder voor dan dat ze in werkelijkheid zijn. Doordat kinderen nog onvoldoende overzicht en ervaring hebben met wat er mis kan gaan, lopen ze meer risico bij dit soort experimenten. Behalve om veel contacten te hebben is het ook belangrijk om bij een groep te horen. Hierbij zijn er soms kinderen die buitengesloten of gepest worden. Pesten via internet of de mobiele telefoon (cyberpesten) kan ernstige risico's hebben, omdat het jaren later nog kan leiden tot emotionele en psychologische problemen.

Spelletjes waarin realistisch geweld of gevaar voorkomt, zijn vaak bedoeld voor kinderen boven de 12 jaar. Een aanzienlijk deel van deze spelletjes is mogelijk schadelijk voor kinderen in deze leeftijdsfase. Het repeterende karakter ervan, de confrontatie met martelingen, onthoofdingen en ander bloederig en smakeloos geweld, kan leiden tot een zekere afstomping op deze leeftijd.
Kinderen gaan nu ook meer en meer hun grenzen aftasten. Dat doen ze ook via internet, zowel thuis als op school. Kinderen maken bijvoorbeeld gewaagde grapjes of hebben overdreven aandacht voor schuttingwoorden. Ook willen kinderen weten wat games of films met een hoge leeftijdsclassificatie inhouden, proberen ze op internet hoe het is om jezelf te presenteren of komen ze via spelletjessites op ongeschikte inhoud, zoals erotiek. Meestal is dit nog relatief onschuldig, maar omdat ze hun eigen grenzen nog niet goed kennen, kan het wel misgaan. Hun identiteit is nog instabiel waardoor negatieve ervaringen extra hard aankomen.

Spel en fantasie

Veel en langdurig mediagebruik kan ertoe leiden dat kinderen te weinig ervaring hebben met 'lege tijd'- momenten, waarin kinderen zich vervelen of waarin ze rustig kunnen nadenken over waar ze zoal mee bezig zijn. Als kinderen weinig fantaseren of creatief bezig zijn, oefenen ze die vaardigheden niet. Spel vindt bij kinderen nu ook steeds meer plaats via de media, wat in de plaats komt van direct vrij spel met vriendjes. Oefenen met sociale omgangsvormen verandert daardoor ook, omdat die mede bepaald worden door de regels van de sociale media, of doordat ze de vaststaande regels van een game moeten volgen. In deze leeftijdsfase krijgen kinderen interesse in realistische thema's, wat ook angsten met zich mee kan brengen. Realistisch geweld dat anderen overkomt of gevaren die kinderen ook zouden kunnen overkomen, zijn typische thema's in de media waar kinderen bang van kunnen worden. Kinderen weten wel dat het gespeeld is of ver weg gebeurt, maar vinden het toch wel heel voorstelbaar.

Seksualiteit

Mediaproducties die voor een ouder publiek bedoeld zijn, kunnen kinderen een vertekend beeld geven van wat seks is.

De normale ontwikkeling van kinderen van 9 tot en met 12 jaar

In de periode van 9 tot en met 12 jaar ontwikkelt het kind zich van een schoolkind tot een pre-puber. Kinderen maken nu een enorme sprong in cognitief en sociaal-emotioneel opzicht. Huiswerk maken en leren vraagt om meer zelfdiscipline.

Taalontwikkeling

Bij kinderen in deze leeftijdsfase is de ontwikkeling van de articulatie voltooid: zij kunnen nu alle klanken goed uitspreken. Ze leren de grammaticaregels steeds beter kennen, kunnen steeds beter zeggen wat ze bedoelen en leren ook meer uitdrukkingen kennen. Kinderen leren de wereld nu systematisch te ordenen, waarbij taal een belangrijk instrument is. Op school komen leerlingen in aanraking met de Engelse taal.

Cognitieve ontwikkeling

In deze leeftijdsfase leren kinderen steeds beter zelfstandig te werken en zelf problemen op te lossen. Daarnaast wordt hun blik op de wereld steeds ruimer. Ze hebben veel interesse in en betrokkenheid bij wereldse problemen, zoals milieu, dierenleed en oorlogen.
Lezen en schrijven hebben kinderen in deze leeftijdsfase voor het grootste gedeelte onder de knie. Ze kunnen ook ingewikkelder rekensommen aan, en leren met geld omgaan. Andere schoolvakken, zoals aardrijkskunde, geschiedenis, natuur en techniek, krijgen steeds meer de aandacht. Het kind kan nu eigenlijk ieder schoolvak leren. Hoe snel dat gaat, hangt af van de aanleg van het kind. Rond 12 jaar kan het kind op hoger niveau abstract denken, hij kan bijvoorbeeld denken over het denken zelf (metacognitie). Kinderen krijgen daarbij inzicht in hun plek in de samenleving. Om zich ergens een beeld van te vormen, hoeven ze er geen plaatjes meer van te zien. Ze kunnen nu ook wiskunde leren begrijpen. Vanaf een jaar of 8 ontwikkelt ook het kritische vermogen van kinderen. Vanaf deze leeftijd wordt elk object dat hun aandacht krijgt tot in de kleinste details bestudeerd en met andere producten vergeleken. Kinderen tussen 9 en 12 jaar hebben nog steeds moeite om kennis zelfstandig te activeren en toe te passen. Zij hebben een cue of een trigger nodig.

Lichamelijke en motorische ontwikkeling

Tussen hun negende en twaalfde jaar groeien kinderen erg snel. Hun oog-handcoördinatie is op deze leeftijd ook goed ontwikkeld. Het kind kan hierdoor snel reageren, bijvoorbeeld bij het bedienen van een muziekinstrument, bij het in bomen klimmen en sporten of het spelen van computerspelletjes. Vanaf een jaar of 9 gaan kinderen hun motorische vaardigheid en daarbij behorende spiergroepen specialiseren; ze kiezen bijvoorbeeld om vooral te gaan tekenen of om een specifieke sport te beoefenen. Bewegen is belangrijk voor kinderen. Het is fijn voor hen om een sport als uitlaatklep te hebben. Zo kunnen ze hun energie kwijt en het verlaagt de kans op overgewicht.

Sociaal-emotionele ontwikkeling

Tijdens de schooltijd verwerft het kind mensenkennis, door de sociale omgang met medeleerlingen. Hij leert met verschillende mensen om te gaan, waardoor hij sociale vaardigheden ontwikkelt. In deze leeftijdsfase worden leeftijdsgenoten en vriendschappen steeds belangrijker. Het kind leert in een groep te functioneren en gaat daarbij op zoek naar zijn sociale identiteit: 'Hoe zien anderen mij?', 'Bij welk groepje hoor ik?'. Daarbij gaat hij zich vergelijken met anderen. Onderlinge verhoudingen aftasten en erbij willen horen is voor kinderen erg belangrijk. Hier horen nieuwe emoties bij als schuld, schaamte en jaloezie. Het kind raakt hierbij ook geïnteresseerd in producten met een sociale waarde, zoals bepaalde kleding, sportartikelen en muziek. Afzetten tegen anderen is dan ook een onderdeel, waardoor pesterijen en sarren gemakkelijk optreden. Kinderen worden ook mondiger en tasten op school en thuis hun grenzen af.

Morele ontwikkeling

Vanaf ongeveer 9 jaar verandert de kijk van het kind op de wereld: de wijde wereld komt dichterbij. Vanaf 10 jaar gaan kinderen nadenken over levensvragen en stellen vragen waarop volwassenen niet altijd antwoord hebben. De wereld wordt groter en minder overzichtelijk en er zijn kennelijk ook dingen waar geen oplossing voor bestaat. Nieuwsfeiten over rampen of geweld kunnen hierdoor hard aankomen: wat als mij dit overkomt? Daarnaast gaan kinderen nadenken over wat het betekent om een goed mens te zijn. Ze hebben aandacht voor waarden en normen. Zij hebben ook maatschappelijke belangstelling waarbij kinderen vaak een standpunt kiezen waarvan zij weten dat ze erom gewaardeerd worden (door volwassenen en degenen die zij autoriteit toekennen of belangrijk vinden). Een ander belangrijk kenmerk van kinderen in deze leeftijdsfase is dat zij goed in staat zijn om emoties van anderen te herkennen en te begrijpen. Ze kunnen nu hun eigen emoties beredeneren. Ook bereikt het kind in deze leeftijdsfase een niveau waarop het niet meer afhankelijk is van concreet waarneembare situaties, maar de beschikking heeft over een veel algemener inzicht.

Spel en fantasie

Kinderen hebben in deze leeftijdsperiode behoefte aan abstractere vormen van spel. Kinderen ontwikkelen vaak een bijzondere hobby waar ze veel energie in stoppen en wat hen langere tijd bezighoudt. Modelbouw geeft hun bijvoorbeeld een uitlaatklep waarmee ze zich op de toekomst kunnen oriënteren. Sport is ook een belangrijke vorm van georganiseerd spel, waarin kinderen graag willen uitblinken. De fantasieën van kinderen in deze leeftijdsfase gaan vooral over realistische thema's. Ze krijgen nu meer belangstelling voor dingen die in de werkelijkheid kunnen gebeuren, maar houden ook nog steeds van snelle actie en humoristische scenes. Ze kunnen nu na het kijken afstand nemen van films en programma's waarin monsters voorkomen. De meeste kinderen weten nu dat monsters nep zijn. Verkleden vinden kinderen nu vaak kinderachtig, het spelen van magische fantasiespellen neemt dan ook af. Spelen vindt vooral in groepsvorm plaats, waarbij regels en afspraken belangrijk zijn. Net als sporten ondersteunt dit de ontwikkeling van sociale vaardigheden.

Seksuele ontwikkeling

Tussen de 10 en de 12 jaar komen kinderen in de puberteit. Meisjes ongeveer rond hun tiende, jongens rond hun twaalfde. De geslachtsontwikkeling begint en ze krijgen lichaamsbeharing. In de pubertijd krijgen kinderen gerichte interesse in de volwassen seksualiteit. Ze fantaseren meer over seksualiteit en zoeken nu naar van alles en nog wat op televisie, internet en in tijdschriften.
Omdat het nog nieuw is kunnen ze tegelijkertijd preuts of afhoudend reageren als volwassenen het met hen over seksualiteit willen hebben. Meisjes en jongens in deze leeftijd moeten vaak wennen aan hun nieuwe lichaam en aan de veranderingen. Ze vragen zich af of ze wel normaal zijn. Ze kunnen erg onzeker worden over hun lichaam, en kunnen bijvoorbeeld veel last hebben van puistjes. In deze fase krijgen veel kinderen hun eerste vriendje of vriendinnetje. Ze lopen hand in hand en geven kusjes. Sommige kinderen gaan al zoenen.