Kinderen helpen na ingrijpende gebeurtenissen

Welke nare gebeurtenissen zijn er?

Er zijn nare, ingrijpende gebeurtenissen die het kind zelf treffen, zoals een ziekte of gepest worden. Het kan ook gaan om gebeurtenissen in de directe omgeving van het kind, bijvoorbeeld het overlijden van een bekende of ouders die uit elkaar gaan. Soms gaat het om een eenmalige ervaring, zoals een ongeluk. Nare ervaringen die langer aanhouden, zoals een structureel onveilige situatie thuis, zijn ook voorbeelden van ingrijpende gebeurtenissen.

Wat doet dit met een kind?

Ingrijpende gebeurtenissen zorgen voor een toename van stress. Een tijdelijke toename van stress is een normale reactie op zo'n ingrijpende gebeurtenis. Het stresshormoon dat je lichaam aanmaakt, zorgt dat je goed kunt reageren in de stressvolle situatie. Het is daarom normaal als kinderen in de maand na een ingrijpende gebeurtenis ander gedrag laten zien. Ze kunnen bijvoorbeeld moeilijker slapen, hebben lichamelijke klachten of zijn bang of boos.

Lees meer:

Normale reacties op ingrijpende gebeurtenissen

Zorgwekkende reacties

Meerdere ingrijpende gebeurtenissen die zich over langere tijd herhalen kunnen voor langdurige stress zorgen. Denk bijvoorbeeld aan kinderen die een lange tijd in een onveilige situatie opgroeien. Het stresssysteem in het brein raakt hiervan in de war. Als de reacties langer dan een maand duren of heel intens zijn, noemen we dit traumagerelateerde klachten.

Lees meer:

Stress en traumaklachtenZorgwekkende reacties op ingrijpende gebeurtenissen

Langdurige stress kan grote gevolgen hebben voor je lichamelijke en mentale gezondheid. Dat geldt niet voor iedereen. Maar het vergroot wel de kans op chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, en psychische problematiek zoals depressie en angststoornissen.

Lees meer:Mogelijk traumatische gebeurtenissen die zich voordoen in de kindertijd (ACE's)

Hoe ga je hiermee om als ouder of opvoeder?

Bied een stabiele omgeving en steunende volwassenen

Kinderen herstellen het beste als ze een veilige, voorspelbare en gezonde relatie hebben met mensen in hun omgeving. Ze hebben een stabiele, vertrouwde woonomgeving nodig, met vertrouwde mensen. Een kind dat iets ingrijpends heeft meegemaakt, kan soms boos of verdrietig reageren, zonder dat dit iets te maken heeft met jou of de situatie in het hier en nu.

Bied grip en structuur

Het is belangrijk dat kinderen zelf mogen beslissen of, hoe en wanneer ze willen praten. Maak beslissingen, groot en klein, zoveel mogelijk samen met het kind. Vertel dat het geen schuld heeft aan de gebeurtenis en dat het zich niet hoeft te schamen.

Houd zoveel mogelijk vast aan de dagelijkse structuur. Onderneem ontspannende activiteiten die bij het kind passen. Bewegen of muziek maken kan helpen bij het verwerken van de emoties.

Houd je brein kalm

Sommige ouders en opvoeders kampen zelf ook met langdurige stress of hebben in hun jeugd nare dingen meegemaakt. Hoe zorg je dat je jouw stress niet overbrengt op je kind? Bekijk in deze breinbijsluiter hoe je zelf een kalm brein kunt houden in stressvolle opvoedsituaties.

Tien tips voor ouders

1. Blijf zo veel mogelijk dezelfde dingen doen als daarvoor. Laat je kind bijvoorbeeld gewoon naar school en de sportclub gaan, buiten spelen, en op de normale tijd naar bed gaan.
2. Ga samen leuke dingen doen.
3. Blijf een beetje in de buurt van je kind zonder opdringerig te zijn. Of laat weten waar je bent en hoe je bereikbaar bent.
4. Laat merken dat alle emoties goed zijn. Het is logisch en normaal dat je bang of verdrietig bent als je iets heftigs hebt meegemaakt.
5. Laat je kind zelf kiezen hoe dit te uiten, bijvoorbeeld door te praten, spelen, sporten, tekenen, schrijven of knuffelen.
6. Zorg goed voor jezelf en voor je kind. Zorg voor voldoende nachtrust, gezond eten en voldoende beweging en ontspanning.
7. Je kind kan dingen gaan vermijden die met de nare gebeurtenis te maken hebben of eraan doen denken. Stimuleer je kind om toch die dingen op te zoeken, zonder te veel aan te dringen.
8. Vertel je kind regelmatig dat het niet schuldig is aan wat er gebeurd is. Veel kinderen en jongeren worstelen met schuldgevoelens.
9. Niet elk kind wil of kan over de gebeurtenis praten. Dat hoeft ook niet. Dring niet te veel aan. Het is normaal dat een kind niet alles wil delen. Vat dat niet te persoonlijk op. Je kind wil jou graag beschermen, niet buitensluiten. Laat je kind weten dat je heel goed voor jezelf kunt zorgen. En laat zien dat je niet gespannen of overstuur raakt als je kind jou iets vertelt.
10. Als je zelf last hebt van wat je kind heeft meegemaakt, zoek dan steun voor jezelf. Deel je problemen niet met je kind.

Hoe herstel je van een ingrijpende gebeurtenis?

Natuurlijke veerkracht

De meeste kinderen pakken na verloop van tijd en met hulp van belangrijke anderen de draad van het leven weer op. Mensen kunnen goed herstellen van stressvolle gebeurtenissen. Zij hebben veerkracht. Er zijn altijd zaken in het leven van een kind te vinden of te creëren die kunnen bijdragen aan herstel. Denk bijvoorbeeld aan steun van liefdevolle volwassenen en het ondernemen van activiteiten waarin het kind zich competent voelt.

Vraag ernaar

Vraag kinderen naar nare ervaringen. Er op een veilige manier over praten lucht op en brengt geen extra schade toe. Professionals en opvoeders die weet hebben van ingrijpende gebeurtenissen kunnen tijdig traumagerelateerde problemen herkennen en waar nodig extra ondersteuning organiseren.

Stel open, objectieve en directe vragen. Vraag bijvoorbeeld: 'Wat zijn voor jou nare gebeurtenissen geweest in je leven?' Aan ouders en opvoeders kun je vragen: 'Wat had u gewild dat er niet was gebeurd?'

Lees meer:

Stellen van vragenSignaleren van traumagerelateerde problemen

Handelen bij een zorgwekkende reactie

Sommige ingrijpende gebeurtenissen zijn niet te voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan een noodlottig verkeersongeval of ziekte. Hoewel we al decennialang proberen het aantal slachtoffers van bijvoorbeeld pesten, kindermishandeling, seksueel geweld of nare gevolgen van een scheiding naar beneden te brengen, is het de vraag of deze gebeurtenissen helemaal uit te bannen zijn. 

Het is daarom goed om je bewust te zijn van de mogelijke gevolgen van deze ervaringen en de bijbehorende stressreactie. Het herkennen van en handelen bij een zorgwekkende reactie op een ingrijpende gebeurtenis kan voorkomen dat kinderen chronische fysieke en mentale problemen ontwikkelen.