Onderzoek naar perspectief en continuïteit pleegzorg

Resultaten samengevat

Criteria voor terugplaatsing

Zorgvuldig beslissen over uithuisplaatsing en over het terugplaatsen van kinderen is complex. Er zijn veel aspecten die van invloed zijn op die beslissing. Om inzicht te krijgen hoe die besluitvorming precies verloopt, is er onderzoek gedaan naar de criteria waarop pleegzorgprofessionals hun besluit tot terugkeer naar huis baseren. Deze criteria zijn onderverdeeld in zeven thema's:

• veilige ouder-kindrelatie
• bereidheid van het gezin
• voorbereiding en timing aangepast aan het kind
• opvoedingsvaardigheden en het functioneren van de ouders
• formele en informele steun
• wensen van het kind
• continuering van samenwerking door ouders  

Er is ook onderzocht welke voorwaarden kinderrechters stellen bij terugplaatsing naar biologische ouders. Dit is vergeleken met de besluitvorming van pleegzorgprofessionals. Beide zijn betrokken in de besluitvorming van hereniging van ouders en kinderen. Inzicht krijgen in elkaars perspectief kan besluitvorming en begrip verbeteren. Een onderzoek binnen pleegzorg in Vlaanderen toonde aan dat de pedagogische vaardigheden van de moeder significant verschil maken in de besluitvorming. Een ander onderzoek geeft cijfers over hereniging en de bijbehorende factoren.  

Succesvolle pleeggezinnen 

Er is in Vlaanderen onderzoek gedaan naar de kenmerken van succesvolle pleeggezinnen. Er kwamen acht kenmerken naar voren:

• bereidheid tot samenwerking met ouders en pleegzorgwerkers
• emotioneel-affectieve kenmerken
• kenmerken die een voorwaarde zijn voor stabiliteit
• een kind-georiënteerde motivatie die ondersteund wordt door de hele familie
• aanpassingsvermogen
• sociaal-cognitieve kenmerken
• sociale en materiële omstandigheden die voorwaarden zijn voor pleegzorg
• goed ouderschap 

Kwaliteit hechting pleegouders en pleegkind

Pleegouderkenmerken bepalen de kwaliteit van hechting sterker dan kenmerken van het pleegkind en  de plaatsing. Een positieve, sensitieve opvoedingsstijl van pleegouders wordt door de meesten als belangrijkste kwaliteit gezien voor een veilige gehechtheid tussen pleegkinderen en pleegouders. 

Reden breakdown

In de periode 1990-2017 zijn er 42 wetenschappelijke studies verricht naar breakdown in pleegzorg. Uit een meta-analyse daarvan komt naar voren dat gedragsproblemen, het type pleegzorgplaatsing en gebrekkige opvoedvaardigheden van pleegouders een effect op breakdown hebben. Kleinere effecten zijn gevonden bij de leeftijd van het pleegkind, plaatsing met broers en zussen en de mate van kindermishandeling. Daarbij komt een breakdown gemiddeld meer voor bij pleeggezinnen die voor de start van de plaatsing niet bekend waren met het pleegkind of gezin.

Niet-begeleide minderjarige vluchtelingen 

Dossieronderzoek toonde aan dat niet-begeleide minderjarige vluchtelingen met een traumatische ervaring een verhoogde kans hebben om voortijdig een pleeggezin te verlaten. Gedurende het eerste jaar van de plaatsing verhoogde de kans op breakdown significant voor jongeren die een trauma meemaakten in het gastland. Contacten met leeftijdgenoten zijn beschermende factoren en verlaagden de kans op breakdown. 

Uit kwalitatief onderzoek naar de beleving van de pleegouders van deze kinderen kwam naar voren dat zij zich voelden falen. Hoewel de meeste pleegouders van mening waren dat de breakdown niet te vermijden was, noemden zij een aantal zaken die een breakdown hadden kunnen voorkomen, waaronder meer psychologische ondersteuning, en meer of beter contact met mensen met een soortgelijke culturele achtergrond die achter de plaatsing staan.

Interventies 

Er is onderzocht welke interventies breakdown kunnen voorkomen. Resultaten waren dat elke eerdere pleegzorgplaatsing de kans op breakdown significant vergrootte en dat de interventies Basic Trust en Therapeutische Pleegzorg de kans op breakdown aanzienlijk verminderden. 

Overzicht onderzoeken

Factoren geassocieerd met onveilige hechting van jonge Vlaamse pleegkinderen
Deze studie belicht de hechting tussen jonge pleegkinderen van 1,5 tot zes jaar en hun pleegmoeders. Er moet onder andere voldoende aandacht besteed worden aan de hechtingsrelatie van pleegkinderen en hun pleegouders, opvoedingsstress van pleegouders en gedragsproblemen van pleegkinderen.

Breakdown van pleegzorgplaatsingen van niet begeleide minderjarige vluchtelingen
Gedurende het eerste jaar van de plaatsing van niet-begeleide minderjarige vluchtelingen in pleegzorg nam de kans op breakdown significant toe voor jongeren die een trauma meemaakten in het gastland. Contacten met leeftijdgenoten en de eigen ouders verlaagden de kans op breakdown. Een onduidelijk wettelijk statuut en liegen en bedriegen werden op langere termijn geassocieerd met een grotere kans op breakdown.

Besluitvorming bij hereniging. Het perspectief van pleegzorgprofessionals
In deze studie is onderzocht wat volgens professionals in de pleegzorg de criteria zijn voor hereniging tussen pleegkinderen en hun biologische ouders.

Besluitvorming bij hereniging. Het perspectief van kinderrechters en een vergelijking met pleegzorgprofessionals 
Dit onderzoek heeft als doel om de thuissituatie na thuisplaatsing te verbeteren door te kijken naar het proces van advisering en besluitvorming rondom hereniging. Het onderzoek richt zich op de voorwaarden die kinderrechters stellen bij terugplaatsing naar biologische ouders.

Meta-analyse naar factoren die breakdown van pleegzorgplaatsingen beïnvloeden
In de periode 1990-2017 zijn 42 wetenschappelijke studies verricht naar breakdown in pleegzorg. Gedragsproblemen, het type pleegzorg plaatsing en gebrekkige opvoedvaardigheden van pleegouders hadden een middelgroot effect op breakdown. Kleinere effecten zijn gevonden voor de leeftijd van het pleegkind, plaatsing met broers en zussen, en de mate van kindermishandeling. Kenmerken van pleegkinderen zijn over het algemeen risicofactoren, kenmerken van pleeggezinnen kunnen bescherming bieden tegen breakdown.

Perspectiefzoekende pleegzorg in Vlaanderen: een exploratief onderzoek naar de kenmerken geassocieerd met beslissingen tot gezinshereniging
Er zijn dossiers geanalyseerd van 125 perspectiefzoekende pleegzorgplaatsingen van alle Vlaamse diensten voor pleegzorg. Perspectiefzoekende pleegzorg resulteerde bij 27% van de plaatsingen in een terugkeer naar huis. Analyses toonden dat 17 factoren significant gerelateerd waren aan een terugkeer naar huis. Eén van die factoren, namelijk de pedagogische vaardigheden van de moeder op het einde van de plaatsing, was verantwoordelijk voor 52% van de verschillende factoren.

Preventieve interventies voor breakdown in pleegzorg
De belangrijkste factoren die de continuïteit van de gehechtheidsrelatie tussen pleegouders en pleegkinderen bedreigen, waren internaliserende en externaliserende gedragsproblemen van het pleegkind en gebrekkige opvoedvaardigheden van de pleegouders. Continuïteit van de familierelaties door plaatsing van een kind in een gezin binnen de familie en samen met broers en zussen, leek de kans op stabiliteit van de pleegzorgplaatsing te vergroten.

Preventie van instabiliteit van pleegzorgplaatsingen; een case file review studie
Er is een analyse uitgevoerd op 2.000 pleegzorgplaatsingen in de periode 2015-2018. Resultaten waren dat elke eerdere pleegzorgplaatsing de kans op breakdown significant vergrootte en dat de interventies Basic Trust en Therapeutische Pleegzorg de kans op breakdown aanzienlijk verminderden.

Hechting in pleegzorg
Het onderzoeksrapport biedt een overzicht van kenmerken die geassocieerd zijn met de kwaliteit van hechting tussen pleegouders en pleegkinderen. Pleegouderkenmerken zijn belangrijker dan kenmerken van het pleegkind en de plaatsing. De meeste consensus betreft de bevinding dat een positieve sensitieve opvoedingsstijl van pleegouders positief geassocieerd is met veilige gehechtheid tussen pleegkinderen en hun pleegouders.

Kenmerken van succesvolle pleeggezinnen
Aan een steekproef van 97 pleegzorgwerkers in Vlaanderen is de vraag gesteld wat volgens hen de kenmerken zijn van succesvolle pleeggezinnen.

Breakdown van pleegzorgplaatsingen
Hoe voorkom je een breakdown in langdurige pleegzorg in Vlaanderen en Nederland? Uit dit onderzoek blijkt dat plaatsingen die eindigden in breakdown vooral kwamen door gedragsproblemen van het pleegkind, opvoedingsproblemen van pleegouders en conflicten tussen ouders en pleegouders.

Gezinshereniging na plaatsing in pleegzorg
Dit onderzoek gaat in op de hereniging van pleegkinderen met hun ouders. In een periode van zes jaar ging 15 procent van de pleegkinderen terug naar huis. Bovendien vond hereniging vaak plaats binnen 2,5 jaar na de pleegzorgplaatsing.

Reasons used by Flemish foster care workers in Family reunification Decision Making
Dit onderzoek zet in zes thema's criteria uiteen die Vlaamse pleegzorgbegeleiders gebruiken om een beslissing tot hereniging met ouders te onderbouwen. Pleegzorgbegeleiders vonden veiligheid en focus op het kind de belangrijkste criteria.