Een sterke pedagogische basis heeft alleen kans van slagen als er sprake is van voldoende samenhang tussen de pedagogische basisvoorzieningen. Hier ligt een uitdaging voor kinderopvang, onderwijs en sport, cultuur en wijkvoorzieningen om elkaar te vinden in sterke verbindingen.

Samenwerking

Kinderopvang en onderwijs zijn de afgelopen jaren steeds meer gaan samenwerken, al dan niet in verband met voor- en vroegschoolse educatie (vve). Die samenwerking krijgt vorm op diverse manieren. Van brede scholen en gezamenlijke naschoolse activiteiten, tot integrale kindcentra met sluitende dagarrangementen voor kinderen van 0 tot 12. 

Bij brede scholen gaat het in de regel over samen gehuisvest zijn onder één dak of in een multifunctionele accommodatie. Een integraal kindcentrum (IKC) gaat verder in de samenwerking met geïntegreerde, inclusieve voorzieningen op één locatie, met één leiding en één pedagogische visie. Beiden vormen ze netwerken rondom een kind. Jeugdzorg en sociale wijkteams sluiten steeds vaker bij deze netwerken aan. 

Daarnaast is voor een doorgaande leerlijn op organisatorisch niveau samenwerking noodzakelijk om de overgang naar school voor een kind zo soepel mogelijk te laten verlopen. Eenzelfde kindvolgsysteem of gelijksoortige ontwikkelingsindicatoren kunnen hierbij een praktisch instrument zijn.

Een goede samenwerking draagt bij een sterke pedagogische basis voor alle kinderen. Lees hierover meer bij het onderwerp Pedagogische basis.

Kinderopvang, onderdeel van de pedagogische basis

De opvoed- en opgroeiomgeving waarin kinderen en jongeren opgroeien, wordt vaak aangeduid als het pedagogische klimaat of de pedagogische basis. Alle mensen die op de een of andere manier betrokken zijn en zich medeverantwoordelijk voelen voor het opgroeien van kinderen en jongeren maken hier deel van uit.

Thuis, het gezin, familie en vrienden vormen de meest dichtbije omgeving. Ook kinderopvang maakt, net als de school en wijkvoorzieningen, deel uit van die omgeving.

Wie spelen een rol in de pedagogische basis?

Ouders zijn primair verantwoordelijk voor het opvoeden en opgroeien van hun kinderen. Daarnaast spelen diverse andere partijen een rol. In de thuissituatie, op school, de opvang of in de vrije tijd. We maken onderscheid tussen de informele omgeving en pedagogische basisvoorzieningen.

De informele omgeving bestaat uit:

• familie
• vrienden
• kennissen
• buurtgenoten
• geloofsgemeenschappen

 De pedagogische basisvoorzieningen bestaan uit:

• kinderopvang
• onderwijs, waaronder ook samenwerkingsverbanden van onderwijs en andere sectoren in de vorm van brede school en integraal kindcentrum (IKC)
• kinder- en jongerenwerk
• vrijetijdssector: organisaties voor sport en cultuur, scouting

Samenwerking is belangrijk om een stabiel fundament te leggen onder de pedagogische basis. Het vraagt om het kennen en respecteren van elkaars visie, gedeelde waarden en het aangaan van gezamenlijke verantwoordelijkheden.

Kinderopvang is in die pedagogische basis onmisbaar. Zij speelt een grote rol in de ontwikkeling van kinderen, in de voorbereiding op school en in het voorkomen van achterstanden. Het is vaak de plek waar voor het eerst signalen worden opgevangen als er extra behoeften zijn. Pedagogisch medewerkers hebben vaak een natuurlijke rol bij lichte opvoedingsondersteuning en ook hebben zij vaak een vertrouwensband met ouders. 

Kinderopvang en school

School en kinderopvang dragen ieder op hun manier bij aan de ontwikkeling van kinderen. Soms blijft het contact tussen school en kinderopvang beperkt tot de overdracht van een kind dat van de opvang naar de basisschool gaat, of afspraken over het ophalen van de bso-kinderen. Maar op steeds meer plaatsen trekken school en kinderopvang naar elkaar toe. Samenwerking komt in allerlei soorten en maten voor. Het is nog vaak een puzzel omdat wet- en regelgeving, financiering en toezicht voor kinderopvang en onderwijs nogal van elkaar verschillen.

Er zijn inmiddels steeds meer voorbeelden te vinden waar de samenwerking tot pedagogisch en educatief positieve en innovatieve resultaten leidt. Mondomijn in Helmond, de Wijde Wereld in Uden en Laterna Magica in Amsterdam zijn uitgesproken voorbeelden. Ook minder ver doorgevoerde samenwerkingen laten pedagogisch en educatief positieve resultaten zien. Recent onderzoek toont aan dat sociaal geëngageerde professionele kindercentra goed scoren op indicatoren van kwaliteit en inclusie. 

Sport en cultuur

Voor een gevarieerd aanbod aan activiteiten in de kinderopvang is samenwerken met vrijetijdsorganisaties in de buurt essentieel. Door samen te werken met sportclubs, muziekscholen, (amateur)kunstenaars, kinderwerk in buurthuizen en bibliotheken kunnen kinderen kiezen uit activiteiten, die een kinderopvangorganisatie alleen nooit kan bieden.

Gezonde Kinderopvang

Gezonde Kinderopvang is een initiatief van de ministeries van VWS en SZW. Landelijke kennis- en onderzoeksinstituten, waaronder het Nederlands Jeugdinstituut, werken hierin samen. Dat doen zij met ondersteuning van branche- en koepelorganisaties. De coördinatie ligt bij het Voedingscentrum en RIVM.

Meer informatie

• Keulen, A. van (2014), Pedagogisch kader voor professionele netwerken onderwijs en kinderopvang. Amsterdam, SWP.
• Schreuder, L., M. Valkestijn en S. Mewissen (2010), School met vijf O's. Onderwijs, ontwikkeling, opvoeding, opvang en ontspanning in één dagarrangement, Amsterdam, SWP.

Alle pagina's over kinderopvang